Reformy Wielkiego Elektora. Podstawę pod przyszłą potęgę Prus stworzył Fryderyk Wilhelm, zwany Wielkim Elektorem (1640–88). Zbudował on sprawny państwowy aparat podatkowy i silną armię. Nie było to łatwe zadanie, zważywszy na to, że państwo, którym rządził, składało się z trzech oddzielonych od siebie i różniących się znacznie kompleksów terytorialnych: księstw w Niemczech zachodnich, Brandenburgii powiększonej w 1648 r. o Pomorze Zachodnie oraz Prus Książęcych. Dwie ostatnie prowincje przypominały pod względem ekonomicznym i społecznym Rzeczpospolitą – z silną pozycją szlachty, poddaństwem chłopów i eksportem zboża jako podstawą życia gospodarczego. Reformy Wielkiego Elektora spowodowały jednak, że formy ustrojowe Rzeczpospolitej i Prus zaczęły się od siebie oddalać.
Przede wszystkim ograniczone zostały uprawnienia podatkowe tradycyjnych instytucji stanowych. Szlachta pruska, zwana junkrami, utrzymała swoje przywileje podatkowe i dominującą pozycję we własnych majątkach w zamian jednak za rezygnację z aspiracji politycznych i z wpływu na obciążenia podatkowe innych grup społecznych. Odtąd aspiracje junkrów miały się realizować w służbie administracyjnej i wojskowej. Złamane zostały te nikłe uprawnienia samorządowe stanów mieszczańskiego i chłopskiego, które dawał tym grupom społecznym tradycyjny system reprezentacji stanowej. W późniejszym okresie instytucje stanowe reprezentowały już wyłącznie junkrów. Buntował się przeciw temu Królewiec, z zazdrością spoglądający na uprzywilejowaną pozycję Gdańska w Rzeczpospolitej. Buntowała się szlachta Prus Książęcych, zapatrzona w przywileje szlachty polskiej. Opór ten został jednak brutalnie przełamany, a próby odwoływania się do Rzeczpospolitej jako dawnej zwierzchności lennej Prus spełzły na niczym.