Siedziby pruskich rodzin szlacheckich na ziemiach Polskich

Podróżując po zachodniej i północnej Polsce, wciąż natknąć się można na stare dwory. Najczęściej mają one długą historię i są ciekawe nie tylko dla archeologów.

Prowincje szlacheckie. Turyści z wykształceniem historycznym kojarzą wspomniane na wstępie dwory z historią Prus, widząc w nich tradycyjne siedziby junkrów, czyli przedstawicieli klasy, która odgrywała decydującą rolę polityczną i stanowiła filar państwa Hohenzollernów. Junkrzy jawią się jako uosobienie sił stojących na przeszkodzie demokratyzacji społeczeństwa.

Czy jest to jednak pełen obraz rzeczywistości? Wystarczy cofnąć się nieco dalej w przeszłość, by szybko się przekonać, że wszystkie te miejscowości mają znacznie starszą metrykę, a niemal każda rodzina szlachecka wywodziła swych przodków z okresu poprzedzającego panowanie władców pruskich.

Między poszczególnymi prowincjami istniały przy tym istotne różnice. Najwcześniej w skład państwa Hohenzollernów weszła Brandenburgia, której wschodnia część, Nowa Marchia, rozciąga się na tereny dzisiejszej Polski. Odczuwano tam szczególne przywiązanie do dynastii panującej, mimo że wiele rodzin, np. Quitzowie czy Marwitzowie, miało słowiańskie korzenie.

Silne więzi z państwem Hohenzollernów zadzierzgnęły również rodziny z Prus Wschodnich – regionu, od którego wzięło później swą nazwę Królestwo Prus. Wschodniopruską szlachtę wyróżniała znaczna liczba rodzin magnackich, które podobnie jak polska magnateria nie tylko posiadały niezwykle rozległe dobra ziemskie, lecz cieszyły się także ogromnym poważaniem za granicą. Rody Dönhoffów, Dohnów, Finkensteinów i Lehndorfów miały rangę europejską.

W odróżnieniu od nich rodziny ziemiańskie na Pomorzu, takie jak Zitzewitzowie czy Puttkamerowie, zaliczały się raczej do drobnej szlachty.

Silne piętno na poczuciu wspólnoty mieszkańców Pomorza odcisnęły liczne podziały tego regionu. O ile Pomorze Gdańskie od drugiego pokoju toruńskiego (1466 r.