Okupacja Niemiec. Kraj podzielony na strefy

Pobite nazistowskie Niemcy podzielono na cztery strefy okupacyjne. Rdzenne terytoria pruskie, które pozostały w nowych granicach niemieckich, znalazły się głównie pod zarządem sowieckim.

Okupacja Niemiec. Podział Niemiec po wygranej wojnie na strefy okupacyjne alianci uzgodnili we wrześniu 1944 r., zaś dwa miesiące później ustalono wstępne zasady nadzoru przez Sojuszniczą Radę Kontroli. Przejęła ona zwierzchnictwo nad Niemcami 5 czerwca 1945 r., kiedy tzw. Deklaracja Berlińska przypieczętowała granice stref. Natomiast podczas konferencji w Poczdamie (17 lipca – 2 sierpnia 1945 r.) doprecyzowano naszkicowane w Jałcie podstawowe zasady polityki okupacyjnej (tzw. 4 D: demokratyzacja, denazyfikacja, demilitaryzacja, dekartelizacja). Wtedy też zapadła decyzja, że linia Odry i Nysy Łużyckiej pozostanie, do zawarcia traktatu pokojowego, tymczasową granicą z Polską. Niemcy mieszkający na wschód od niej (oraz z Czechosłowacji i Węgier) mieli zostać wysiedleni. Prusy Wschodnie Niemcy tracili w całości.

Radziecka strefa okupacyjna. W poszczególnych strefach władza spoczywała w rękach dowódców miejscowych wojsk okupacyjnych. Na czele działającej od 9 czerwca 1945 r. Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (RAW) stał więc (do kwietnia 1946 r.) marszałek Gieorgij Żukow, a następnie kolejni dowódcy Grupy Radzieckich Sił Zbrojnych w Niemczech – marszałek Wasilij Sokołowski i (od marca 1949 r.) gen. Wasilij Czujkow. Podlegała im zarówno utworzona już w lipcu 1945 r. administracja niemiecka (tzw. Centralne Zarządy, Zentralverwaltungen), jak oddziały okupacyjne (w 1946 r. – 700 tys., w 1948 – 600 tys.) czy rozbudowane struktury administracji okupacyjnej, stanowiącej sprawny aparat nadzoru, reedukacji, represji i rabunku. Mimo że wszystkie te instancje dysponowały pewną swobodą, to najważniejsze decyzje zapadały w Moskwie.

Stalin był zdolnym taktykiem, potrafiącym poczekać lub zaryzykować, kiedy wyczuwał możliwość większej wygranej.