Nowi władcy. Iran od kalifatu do Timurydów

Dynastie arabskie, turkijskie i mongolskie. Iran po podboju muzułmańskim (VII–XV w.).

Taktyka Arabów. Początek islamizacji Iranu. Sasanidzi kontrolowali Arabię za pośrednictwem swoich wasali, Lachmidów, ale szach Chosrow II ich wyeliminował, co miało katastrofalne skutki. Arabowie usamodzielnili się od Persji, a w tym samym czasie działalność rozpoczął Mahomet, założyciel nowej religii, islamu, oraz jednoczyciel Arabów. Gdy umierał w 632 r., cały Półwysep Arabski był gotów do ekspansji przeciw imperiom Rzymu i Persji. Nowi przywódcy zostali nazwani kalifami. (Pierwsi czterej byli obieralni: Abu Bakr 632–634, Umar/Omar 634–644, Usman/Osman 644–656, Ali 656–661). Rozpoczęli oni ataki na region Ktezyfontu, ale początkowo zostali odparci w tzw. bitwie mostu. Gdy jednak na czele arabskiej armii stanął Sad ibn Abi Waqqas, podboje przyspieszyły. W wielkiej kilkudniowej bitwie pod Kadisijją (ok. 638 r.) Arabowie odnieśli zwycięstwo, a perski wódz Rustam poległ. W ręce najeźdźców dostał się Ktezyfont, a szach Jazdegerd uciekł na północ. Cała Mezopotamia odpadła od Sasanidów, których granicą stały się teraz góry Zagros.

Alamy/BEWPerski wódz Rustam ginie z rąk Sada ibn Abi Waqqasa w bitwie pod Kadisijją, ok. 638 r.; ilustracja z eposu „Szahname” (art. s. 52), 1494 r.

Po kilku latach arabskie wojska przekroczyły tę przeszkodę i choć Sasanida raz jeszcze zebrał wielką armię, zadały mu klęskę pod Nahawandem (ok. 642 r.). Jazdegerd utracił wówczas prestiż i przestał być zwornikiem oporu. Kolejne prowincje stopniowo poddawały się Arabom, którzy działali zwykle według schematu: 1. oblężenie głównego miasta rejonu; 2. zawarcie traktatu o płaceniu ryczałtowego podatku; 3. odejście armii arabskiej do następnych prowincji. Początkowo kontrola arabska była tylko nominalna i ograniczona do poboru trybutu. Z czasem jednak władza najeźdźców zaczynała krzepnąć, a wraz z nią rozpoczynała się powolna islamizacja Iranu. W 651 r. Jazdegerd został zamordowany w Merwie i na nim wygasła dynastia, choć kilku jego potomków zbiegło do Chin, bezskutecznie próbując uzyskać pomoc Tangów przeciw Arabom.