Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Pomocnik Historyczny

Pierwszy madżles

Irańska rewolucja 1905 r.

Irańczycy, w tym mułłowie, szukający schronienia w ambasadzie brytyjskiej, Teheran, 1906 r. Irańczycy, w tym mułłowie, szukający schronienia w ambasadzie brytyjskiej, Teheran, 1906 r. UIG / Getty Images
Rewolucja konstytucyjna. Demokratyczny przełom w dziejach Iranu (pocz. XX w.).

Mniejsza hidżra. Lata 1905–06 miały okazać się przełomowe w dziejach Iranu. Sytuacja była wówczas niezwykle napięta po serii wydarzeń i skandali, z których najbardziej dramatyczna była sprzedaż w niewolę turkmeńską dziewcząt z Quczanu, gdyż ich rodziny nie mogły zapłacić podatków. Wyciekła również fotografia przedstawiająca belgijskiego urzędnika w Teheranie, Josepha Nausa, przebranego na bal maskowy w strój mułły, co zostało odebrane jako zniewaga islamu. Afery te podkopały resztki zaufania do władzy i wywołały oburzenie w społeczeństwie. W Iranie z nadzieją przyjmowano wieści o klęsce Rosji w starciu z Japonią, paliwo odnajdowały też iskry rewolucji skrzące z terenów północnego sąsiada.

Bezpośrednią iskrą do rewolucji było działanie gubernatora Teheranu, który kazał zakuć w falakę (rodzaj dyb) i pobić kupców, by zmusić ich do obniżki cen cukru. W odpowiedzi ich przedstawiciele udali się na skargę do wpływowych w mieście duchownych. Dwaj spośród nich, Sejjed Mohammad Tabaʾtabaʾi i Sejjed Mohammad Behbahani, już wcześniej zawarli pakt, że będą wspólnie działać na rzecz kraju. Protestujący i duchowni zgromadzili się w Meczecie Szacha w stolicy. Tam jednak służący i stronnicy związanego z premierem Ejnem ad-Doulem imama piątkowego Teheranu napadli na protestujących.

Pozornie pokonani opozycjoniści schronili się w sanktuarium Szah Abd al-Azim; w historiografii Iranu wydarzenie to bywa nazywane mniejszą hidżrą (hedżrat-e soghra). Nasilający się protest zmusił w końcu władze do przyjęcia żądań, z których najdonioślejszym było utworzenie Domu Sprawiedliwości (Edalat-Chane). Duchowni i ich stronnicy wrócili do stolicy. Był już styczeń 1906 r.

Większa hidżra. Okazało się jednak, że premier nie zamierzał wcielić w życie zobowiązań.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Persów i Iranu” (100233) z dnia 08.09.2025; Dzieje Iranu; s. 70
Oryginalny tytuł tekstu: "Pierwszy madżles"
Reklama