Korzenie wywiadu PRL. Powstanie służb wywiadowczych PRL wiąże się bezpośrednio z utworzeniem w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 21 lipca 1944 r. To właśnie w jego strukturach powołano Resort Bezpieczeństwa Publicznego, przekształcony 1 stycznia 1945 r. w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Właśnie tam znalazł swoje miejsce Wydział Wywiadu, który w kolejnych latach przechodził reorganizacje. Najważniejsza nastąpiła w 1956 r., gdy utworzono Departament I MSW, odpowiedzialny za działalność wywiadowczą, oraz Departament II, zajmujący się kontrwywiadem.
Wywiad Polski Ludowej miał jednoznacznie sowieckie korzenie i został zbudowany według moskiewskich wzorców. To odcisnęło trwałe piętno zarówno na metodach jego pracy, jak i na odniesionych sukcesach oraz poniesionych porażkach. W pierwszych latach po wojnie, gdy w kraju umacniał się system komunistyczny, wywiad – funkcjonujący wówczas jako Departament VII MBP – koncentrował się głównie na zwalczaniu środowisk niepodległościowych i emigracyjnych. Najważniejszym orężem stały się dezinformacja i starannie przygotowane operacje pozorowane wiernie kopiujące tradycje czekistowskie.
Operacja Cezary. Najbardziej spektakularnej operacji tego okresu nadano kryptonim Cezary. W 1948 r. utworzono fikcyjną strukturę, tzw. V Komendę lub V Zarząd Wolności i Niezawisłości (WiN). Jej celem było nie tylko ostateczne rozbicie resztek podziemia niepodległościowego, lecz także przejęcie kontaktów WiN z zachodnimi służbami specjalnymi. Dzięki zwerbowaniu Stefana Sieńki, byłego członka podziemia niepodległościowego, komunistycznym służbom stosunkowo łatwo udało się nawiązać łączność ze środowiskami emigracyjnymi i rozpocząć grę operacyjną z CIA i brytyjskim MI6.
Zachodnie wywiady przez kilka lat nie podejrzewały mistyfikacji.