Japońska duchowość: między sintoizmem a buddyzmem

Do ważnych cech mentalności Japończyków należą: stawianie intuicji i uczuć wyżej niż rozumu, afirmacja doczesnego świata we wszystkich jego przejawach, poczucie przynależności do grupy oraz synkretyzm religijny.

Tu i teraz. Według sintoizmu i buddyzmu do najwyższej prawdy dostęp ma intuicja, bezpośredni wgląd, a nie rozum. Właśnie dlatego nie znajdujemy w tradycji japońskiej ostrego przeciwstawienia wiary religijnej i rozumu. Równie ważna jest sfera uczuć. W Japonii szczególnie ceniona jest poezja wyrażająca uczucia w sposób subtelny w odwołaniu do piękna przyrody, zmiennych zjawisk atmosferycznych. Japończycy żyją w rytmie pór roku, co widać na przykładzie sztuki kulinarnej – porę roku odzwierciedlają nie tylko sezonowe potrawy, ale także wzory na talerzach i czarkach. Mimo często nawiedzających archipelag tajfunów i trzęsień ziemi mieszkańcy wysp odczuwają harmonię z naturą i są wdzięczni za jej dary.

W sintoizmie życie doczesne nie jest padołem łez. Afirmacja życia tu i teraz wynika z przekonania, iż bogowie, natura i człowiek stanowią jedność. Nie ma tak wyraźnego podziału na sferę świętą i doczesną, jak w chrześcijaństwie. W sintoizmie można mówić jedynie o hierarchii w sferze świętej (np. bóstwa niebiańskie stoją wyżej od bóstw ziemskich). Natura i ludzie także są potomkami bogów – Wyspy Japońskie zostały zrodzone przez boginię Izanami, ich mieszkańcy wywodzą się od bóstw ziemskich, a ród cesarski i niektóre rody arystokratyczne od bóstw niebiańskich. Japończycy wierzą, że stan pośmiertny nie jest zależny tak bardzo od sposobu życia. Według sintoizmu po śmierci nie ma sądu nad duszami, po pewnym okresie oczyszczania stają się one duchami opiekuńczymi swoich rodzin i są określane mianem kami, czyli tak samo jak inne bóstwa z panteonu sintoistycznego. Z kolei w buddyzmie stan pośmiertny danej osoby jest zależny od czynów za życia, ale może zostać zmieniony na lepsze dzięki rytuałom odprawianym po jej śmierci przez członków rodziny.