Biennale w Wenecji. Sztuka to więcej niż plastyczne piękno

Biennale w Wenecji, z historią sięgającą końca XIX wieku, jest jednym z tych wydarzeń, którego wyczekuje środowisko artystyczne oraz miłośnicy sztuki z całego świata. Hasło tegorocznej edycji brzmi „Foreigners Everywhere / Obcokrajowcy są wszędzie”. W Pawilonie Polskim zobaczymy projekt „Powtarzajcie za mną II” autorstwa kolektywu Open Group (Yuriy Biley, Pavlo Kovach, Anton Varga). Rozmawiamy z kuratorką wystawy Martą Czyż oraz z artystą Yuriyem Bileyem. Rozmawiała Zofia Małysa-Janczy

Hasłem 60. Międzynarodowego Biennale Sztuki w Wenecji jest „Foreigners Everywhere / Obcokrajowcy są wszędzie”.
Projekt „Powtarzajcie za mną II”, który zobaczymy w Pawilonie Polskim, podejmuje tę tematykę, odwołując się do doświadczeń wojennych osób uchodźczych. Jakie konteksty wysuwają się w Waszym projekcie na pierwszy plan?
Yuriy Biley (Open Group): Pomysł na pracę z „dźwiękami wojny” pojawił się już w 2015 roku, ale dopiero w 2022, w czasie pełnoskalowej wojny Rosji przeciwko Ukrainie, zrealizowaliśmy jego pierwszą część. Nad drugą pracujemy teraz. Ważnym kontekstem dla tej pracy stało się doświadczenie milionów ludzi i uchodźców. Osób ze szczególnym doświadczeniem dźwięków wojny/broni, osób z różnych miast Ukrainy i osób, które tymczasowo mieszkają w różnych częściach świata.

Marta LeśniakowskaMonika Sosnowska „1:1”, ekspozycja na Biennale 2007.

Pierwszą część można opisać jako świeże/żywe wspomnienia, drugą – jako wspomnienia z dystansu, z bezpiecznego miejsca w kraju, który nie jest w stanie wojny. Obie mówią o pamięci, a konkretnie o pamięci trwającej wojny. Dobrą definicją jest tu „pamięć komunikatywna” – pojęcie, które opisuje część pamięci zbiorowej, opartej na przekazywaniu informacji od świadków do innych ludzi i trwającej przez trzy lub cztery pokolenia.

Tomasz PikułaEwa Kuryluk, „Ja, Biały Kangór | I, White Kangaroo”, oficjalne wydarzenie towarzyszące Biennale 2022.

Temat „bezpiecznego miejsca” przenika wizualną stronę projektu. Pierwsza część została nakręcona we Lwowie, w obozie dla przesiedleńców wewnętrznych. Trudno nazwać to miejsce bezpiecznym. Pobyt w kraju objętym wojną kształtuje rozumienie „normalności” o miejscach wysokiego ryzyka dla życia i mniejszego ryzyka dla życia, ale generalnie cały kraj podczas wojny jest wielkim poligonem.