Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Historia

Szeleszczące źródła

Niezwykłe dzieje papirologii

Pompejański fresk przedstawiający młodą pisarkę (55-79 r.n.e.) Pompejański fresk przedstawiający młodą pisarkę (55-79 r.n.e.) Getty Images / FPM
Ile wina pił rzymski żołnierz? Jaki charakter pisma miała Kleopatra? Jak przyrządzano rybę na ucztę – na te i wiele innych pytań dotyczących starożytności potrafią odpowiedzieć papirolodzy.
Znaleziony w Medinet Habu i mierzący 54 na 20,5 cm papirus to koptyjski testament z 749 r.Philippe Maillard/AKG-Images/East News Znaleziony w Medinet Habu i mierzący 54 na 20,5 cm papirus to koptyjski testament z 749 r.

Papirolodzy – wbrew powszechnemu wyobrażeniu – nie są specjalistami od hieroglifów (to działka egiptologów), tylko czytają teksty greckie, łacińskie, koptyjskie i arabskie, czyli zabytki piśmiennictwa powstałe mniej więcej od czasów panowania Aleksandra Wielkiego (IV w. p.n.e.) do pierwszych wieków arabskiej dominacji (VIII w.). Podczas gdy epigrafików interesują inskrypcje wykute w kamieniu, papirolodzy pochylają się nad tekstami zachowanymi na nietrwałych materiałach, jak papirusy czy ostraka, czyli skorupy naczyń i odłupki skalne. Czasami bywają to całe księgi w postaci zwojów, a od momentu wprowadzenia chrześcijaństwa także kodeksów (połączonych stronic). W przeważającej większości są to jednak zwykłe dokumenty, jak umowy, testamenty, listy, zachowujące znaczenie przez dwa–trzy pokolenia.

Większość papirusów pochodzi z Egiptu, gdzie panują najlepsze warunki do ich przetrwania, ale znaleziono je też na Pustyni Judzkiej, w Dura Europos nad Eufratem, a także zwęglone podczas pożaru archiwum przy kościele w Petrze oraz przykryte popiołami Wezuwiusza w Herkulanum. Starożytne papirusy zachowały się też w niektórych klasztorach (np. na Monte Cassino czy w Ravennie). Wśród nich przeważają teksty w języku Homera, bo większość pochodzi ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, gdzie najpierw rozciągały się państwa hellenistyczne, a potem greckojęzyczna część Imperium Rzymskiego.

Początki papirologii

Papirologia narodziła się w XIX w., gdy po papirusowe dokumenty sięgnęli badacze historii prawa rzymskiego. Analiza egipskich testamentów, aktów kupna-sprzedaży czy kontraktów ślubnych pokazała, że nawet jeśli w większości stosowano się do sporządzonych w Rzymie zapisów, to często wykorzystywano różne protezy prawne, by wybrnąć z trudnych sytuacji.

Polityka 30.2013 (2917) z dnia 23.07.2013; Historia; s. 52
Oryginalny tytuł tekstu: "Szeleszczące źródła"
Reklama