Polska była potęgą w hokeju na lodzie

Hokej na lodzie pojawił się w Polsce późno, bo dopiero w latach 20. XX w. Wprawdzie już wcześniej w niektórych galicyjskich miastach (przede wszystkim we Lwowie) i w Łodzi działały drużyny uprawiające bandy – sport wizualnie zbliżony do hokeja, ale w sposobie gry i przepisach diametralnie od niego różny. (Bandy rozgrywa się na boisku o wymiarach zbliżonych do piłkarskiego, podzielonym tak jak boisko do hokeja na trawie, a w trwającym 90 minut meczu biorą udział dwie 11-osobowe drużyny). Pierwsza drużyna hokejowa w Polsce powstała jednak w Warszawie, w 1922 r., jako sekcja KS Polonia. Jeszcze w tym samym roku własną sekcję hokejową założył Akademicki Zespół Sportowy z Warszawy. Przedwojenny hokej różnił się znacząco od gry, która jest nam dzisiaj znana. Mecz dzielił się na trzy 15-minutowe tercje. Jeśli w zasadniczym czasie gry zwycięzca nie zostałby wyłoniony, możliwe było rozegranie trzech 10-minutowych dogrywek, a w przypadku dalszego braku rozstrzygnięcia należało zarządzić powtórkę meczu. Na zawodach międzynarodowych rezygnowano z dogrywek i możliwy był remisowy wynik meczu. Brak rozstrzygającej serii rzutów karnych prowadził czasem do kuriozalnych sytuacji. I tak w 1933 r. przyznano podwójny tytuł Mistrza Polski ex aequo Legii Warszawa i Pogoni Lwów, gdyż mimo przedłużania meczu do wczesnych godzin rannych nie udało się wyłonić zwycięzcy. Niemożliwe okazało się wtedy także powtórzenie meczu, ponieważ klubów nie było stać na kolejne wydatki, a zawodnicy musieli stawić się w pracy (polski hokej wtedy jeszcze nie był zawodowy). W sportowej konfrontacji brały udział dwie drużyny składające się z dziewięciu zawodników (dwóch bramkarzy, pięciu zawodników na lodowisku, dwóch rezerwowych). Zawody odbywały się na lodowiskach, których wymiary wahały się od 60 × 30 do 80 × 40 m (dzisiaj przepisy określają wymiary lodowiska na 29–30 × 60–61 m lub – w przypadku NHL – na 25,91 × 60,92 m). Rozmiar tafli często był ograniczony przez czynniki naturalne, gdyż w Polsce nie było sztucznych lodowisk. Pierwszy taki obiekt – nieistniejący już dzisiaj Torkat – wybudowano w Katowicach w 1930 r. (było to warunkiem przyznania Polsce organizacji mistrzostw świata). Lodowiska wylewano na boiskach szkolnych lub wyznaczano na zamarzniętych zbiornikach wodnych. Drastycznie skracało to sezon gier hokejowych, dodatkowo uzależniając możliwość rozegrania meczu od kaprysów pogody. Nie pozostało to bez wpływu na system organizacji krajowych rozgrywek hokejowych, gdyż do 1956 r. nie zorganizowano ogólnopaństwowej ligi tej dyscypliny. Kluby dzielono na klasy i okręgi, a zwycięzcy rozgrywek regionalnych nabywali prawo do turnieju centralnego szczebla, rozgrywanego w Zakopanem, Krynicy, we Lwowie lub w Katowicach. Baza sprzętowa i lokalowa, jaką kluby sportowe oferowały pierwszym polskim hokeistom, była nad wyraz skromna. Jedyną częścią stroju sportowego, jaki klub udostępniał zawodnikom, były swetry hokejowe w barwach drużyny, ale nawet od tej reguły występowały liczne wyjątki, gdyż ubogich klubów robotniczych często nie było stać na podobny wydatek. W pozostałe elementy wyposażenia (czyli kije i łyżwy, gdyż początkowo strojów ochronnych w międzywojennej Polsce nie używano) zawodnicy zaopatrywali się we własnym zakresie. Owocowało to znacznymi różnicami w klasie sprzętu wykorzystywanego przez członków jednej drużyny, a nawet prowadziło do używania nieodpowiednich do hokejowej gry łyżew. Te niedogodności nie wpłynęły ujemnie na popularność hokeja na lodzie. W 1928 r. działało już ponad 50 towarzystw sportowych uprawiających tę dyscyplinę. Swoją szkolną drużynę hokejową miał m.in. liczący podówczas ok. 20 tys. mieszkańców Żyrardów, w którym działało jedno gimnazjum męskie. Zainteresowanie młodzieży hokejem nie przekładało się jednak bezpośrednio na liczebność członków pozaszkolnych klubów hokejowych, gdyż Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zabraniało uczniom wstępowania do organizacji sportowych. Był to efekt obawy o demoralizację dorastających chłopców. Przepis był jednak często omijany przez zafascynowanych hokejem uczniów, którzy wstępowali do klubów pod fałszywymi nazwiskami. W przypadku dekonspiracji władze szkoły wyciągały wobec nieszczęsnego zawodnika daleko idące konsekwencje z relegacją włącznie. Początkowo polski hokej rozwijał się bez centralnego organu koordynującego rozgrywki na poziomie krajowym i kontakty zagraniczne. Pociągało to za sobą pewną doraźność w organizowaniu meczów. Tym samym możliwość rozegrania sparingów z zespołami ze Szwajcarii czy Austrii zależała jedynie od personalnych kontaktów działaczy. Ale już w styczniu 1925 r. cztery warszawskie kluby hokejowe: KS Polonia, AZS Warszawa, KS Warszawianka i Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie założyły Polski Związek Hokeja na Lodzie (dziś kluby założyciele albo nie mają sekcji hokejowych, albo przestały istnieć). I już w roku następnym reprezentacja Polski zadebiutowała na zawodach rangi międzynarodowej, zajmując na mistrzostwach Europy w Davos szóste miejsce. Paradoksalnie Polacy pojawili się na mistrzowskim turnieju wcześniej, niż PZHL zdecydował się rozegrać mistrzostwa krajowe, które zorganizowano dopiero w 1927 r. w Zakopanem. W pierwszym zagranicznym występie Polaków ciężar reprezentowania kraju wziął na siebie AZS Warszawa, który po sezonie 1925/26 został okrzyknięty przez ekspertów piątym najlepszym klubem hokejowym w Europie (obecny mistrz Polski plasuje się na 171. miejscu w europejskim rankingu). Pod względem skuteczności gry wyprzedzały go jedynie Berliner Schlittschuhclub (obecnie grający w Landeslidze Berlin – niemieckiej szóstej klasie rozgrywkowej), HC Davos oraz nieistniejące już dzisiaj LTC Praha i Wiener Eislaufverein (sekcję hokejową zlikwidowano w 1985 r.). W okresie międzywojennym trenerzy występowali w szkolonych przez siebie drużynach jako zawodnicy. Pierwszym trenerem AZS był Wilhelm Rybak, reemigrant z Kanady, którego cechowały wysokie indywidualne umiejętności techniczne. On też nauczył swoich podopiecznych dryblingu, czym walnie przyczynił się do zdobycia przez AZS dwóch pierwszych tytułów Mistrza Polski. W 1927 r. akademicy strzelili przeciwnikom 15 bramek, nie tracąc żadnej, a rok później zakończyli turniej przy stracie jedynie dwóch goli. Rybak miał jednak skłonność do przetrzymywania krążka i brakowało mu umiejętności w rozgrywaniu akcji, zde