W dziale prac naukowych i popularnonaukowych
Ewelina Szpak, „Chory człowiek jest wtedy jak coś go boli”. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej po 1945 r., Instytut Historyczny Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016
Praca Eweliny Szpak jest wielowątkową opowieścią o mało znanym dotąd fragmencie powojennej Polski. Zaglądamy na polską prowincję, która znacząco różni się od rzeczywistości opisanej w pamiętnikach „miastowych”. Znajdujemy w niej m.in. historię dostępu do bezpłatnej opieki lekarskiej po wojnie, informacje o organizowaniu placówek służby zdrowia, zapisy dotyczące codzienności polskiej wsi, diety, warunków pracy lekarzy, jak i wiele interesujących informacji o mentalności chłopów (np. plotka, pogłoska uważane były przez lekarzy za najlepsze metody promocji, wiara w znachorów powodowała, że niektórzy lekarze, aby skutecznie leczyć, ukrywali dyplom medycyny i funkcjonowali w tej roli, konieczność zapłaty za lekarza nie była odbierana na wsi jako dyskryminacja, zgodnie z przekonaniem, że za pracę się płaci, nawet krową). Umiejętnie wydobyte z materiału źródłowego szczegóły wprowadzają nas w wiejski świat (stosunek do „babek”, higieny, nawyki – niemycie zębów, wiejska antykoncepcja), pokazują warunki mieszkaniowe na polskiej wsi. Ta książka umożliwia nam poznanie Polski, o której „miasto” wie niewiele i nie uświadamia sobie skali różnych zjawisk, np. w 1970 r. 74 proc. mieszkań w mieście miało dostęp do bieżącej wody, na wsi 10 proc.! W książce znajdziemy fragmenty wywiadów przeprowadzonych przez autorkę, a także ciekawe zdjęcia.
Bożena Szaynok
***
Dariusz Jarosz, Grzegorz Miernik, „Zhańbiona” wieś Okół: opowieści o buncie, IH PAN/Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Kolektywizacja to ciągle zapomniany rozdział naszej historii, a przecież stanowiła najboleśniejsze doświadczenie społeczności wiejskich w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w.