Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Historia

Prorok w swoim kraju

Edward Abramowski – radykał sprzed wieku

Edward Abramowski Edward Abramowski Polona
Edward Abramowski to w polskiej historii postać równie wybitna, co nieznana. Nie dożył niepodległości, o którą walczył piórem i czynem, ale najważniejsze jego idee brzmią niezwykle aktualnie dziś, sto lat później.
Edward Abramowski w latach I wojny światowejWikipedia Edward Abramowski w latach I wojny światowej

Urodził się 150 lat temu, 17 sierpnia 1868 r. w Stefaninie na Ziemi Kijowskiej. Czas i miejsce miały znaczenie. W ziemiańskiej rodzinie żywy był duch niedawnego powstania styczniowego, obecny poprzez postaci jego uczestników, Alojzego Abramowskiego, stryja, i Ludwika Beynarowicza, wuja Edwarda. Ten ostatni, realizując postanowienia „złotej hramoty” – manifestu Rządu Narodowego, spalił publicznie księgi robocizny pańszczyźnianej Stefanina. Energię patriotycznych uniesień równoważył głęboki szacunek dla wiedzy i nauki – ojciec Edwarda, absolwent uniwersytetu w Kijowie, utrzymywał w domu nie tylko bibliotekę, ale i laboratorium, w którym oddawał się pasji eksperymentowania.

Atmosferę tego domu rodzinnego opisywał Konstanty Krzeczkowski, pierwszy biograf, w istocie hagiograf, Abramowskiego: „Największy jednak wpływ na kształtowanie się uczuciowości i marzycielstwa dzieci miała przyroda rodzinnego miejsca. Stefanin, położony wśród stepowego krajobrazu z dzikiemi jarami, posiadał stary dwór biały, z kolumnami i pięknym gankiem, a nad wielkim stawem w jarze odwieczny park i sad rozległy. Olbrzymi widnokrąg stepowy, bujny, bogaty świat roślinny, bezgraniczna cisza i spokój latem i zimą – wszystko to wytworzyło niezliczone węzły między otoczeniem, a światem młodocianych romantyków i marzycieli”.

Abramowski opuścił ten krajobraz w wieku dziesięciu lat, po śmierci matki zmarłej na gruźlicę, by udać się do Warszawy, dokąd wysłał go ojciec na dalsze nauki. Dzięki przyzwoitej zamożności przyszły socjalista kształcił się trybem prywatnym (w gronie preceptorów i preceptorek znalazła się m.in. Maria Konopnicka), starannie, lecz bez szkolnej dyscypliny. W efekcie nigdy nie zdał ani matury, ani też nie obronił magisterium. Nie przeszkodziło mu to jednak w utworzeniu w 1910 r.

Polityka 34.2018 (3174) z dnia 21.08.2018; Historia; s. 53
Oryginalny tytuł tekstu: "Prorok w swoim kraju"
Reklama