Historię PRL odmierza kilka dat społecznych protestów przeciw ludowej władzy, zwykle brutalnie lub krwawo tłumionych. W 1956 r. – czerwiec, w 1968 r. – marzec, w 1970 r. – grudzień, w 1976 r. – znów czerwiec... I gdyby nie tamte zdarzenia sprzed 30 lat, nie byłoby pewnie sierpnia 1980 r. i wyjątkowej polskiej drogi do wolności.
Rano 25 czerwca 1976 r. sklepy spożywczew całej Polsce wywiesiły nowe cenniki żywności – decyzją partii życiemiało zdrożeć o połowę. W Radomiu koło sklepów szli robotnicy ZakładówMetalurgicznych im. gen. Waltera, zamiast do pracy – protestować podKomitetem Wojewódzkim PZPR. Nikt tam z nimi nie chciał rozmawiać –wdarli się do środka, wyrzucali przez okna puszki z szynką, telewizory,meble, budowali barykady na ulicach, podpalili gmach. Wieczorem Radombył już znowu spokojny i zastraszony przez milicję – aresztowaniai bicie zawsze niezawodnie załatwiały sprawę buntów w PRL. Ale tymrazem spełniał się najczarniejszy sen władzy – buntowników z fabrykwsparli buntownicy z uniwersytetów, instytutów badawczych i salonówdyskusyjnych. Pomysł mieli przewrotnie prosty – bronić robotników przedich robotniczą ojczyzną.
Bal
Poprzedniego wieczora Jan Józef Lipski (wtedy 50 lat, historyk, krytykliteratury, były żołnierz AK i powstaniec warszawski, pracownikInstytutu Badań Literackich PAN) gościł przyjaciół na imieninach.W światku warszawskich intelektualistów zaproszenie na party doLipskiego, zwane balem u prezydenta, było towarzyskim wyróżnieniem.Gospodarz zapraszał tylko raz, ale za to dożywotnio. Dyskutowanoo historii, sztuce, literaturze, teatrze, filmie, filozofiii oczywiście o polityce.
– Właśnieszliśmy z Jackiem Kuroniem przez Warszawę na imieniny Jana Józefa,kiedy dowiedzieliśmy się o planowanych na następny dzień podwyżkach – opowiadaJan Lityński (wtedy 30 lat, pracownik Ośrodka Badań RozwojuInformatyki, skazany na 2,5 roku więzienia w procesach Marca 1968 r.
Marcin Kołodziejczyk
Dziennikarz od 18. roku życia, dokumentalista filmowy i pisarz. Zaczynał w dziale miejskim „Expressu Wieczornego”. Z „Polityką” związany od 2000 r. Laureat wielu prestiżowych nagród dziennikarskich, m.in. Amnesty International „Za równością, przeciw dyskryminacji” i, dwukrotnie, radiowych Melchiorów za reportaże. Finalista Nagrody Literackiej Nike za powieść „Prymityw. Epopeja narodowa” (2019).