Marzyciel i realista
Rozmowa z prof. Andrzejem Friszke o polityce Piłsudskiego
MIKOŁAJ MIROWSKI: – Właśnie minęła 85. rocznica śmierci Józefa Piłsudskiego. Czy był to najwybitniejszy polski polityk?
ANDRZEJ FRISZKE: – Tak. Działania Piłsudskiego, jego umiejętność poruszania się w skrajnie trudnych warunkach umożliwiły powstanie państwa polskiego w listopadzie 1918 r.; zbudowanie fundamentów instytucji państwowych w ciągu kilku tygodni – administracji, wojska, w miarę jednolitej policji oraz rozpisanie wyborów powszechnych do Sejmu. Państwo to było już w stanie oprzeć się groźbie najazdu bolszewickiego, planowanego na luty–marzec 1919 r. Piłsudski nie działał sam, miał do pomocy ludzi obozu politycznego, który tworzył od dziesięcioleci, w tym przede wszystkim PPS i parę tysięcy byłych legionistów i peowiaków. Oni tworzyli jądro tego obozu i uznawali przywództwo Piłsudskiego. Oczywiście klęska trzech mocarstw w 1918 r. pozwoliła na zbudowanie państwa, gdyby tych warunków nie było, państwo by powstać nie mogło. Ale warunki trzeba było umieć wykorzystać, także w tym sensie, by podziały polityczne były mniej ważne od tworzenia państwa i jego instytucji.
Jeszcze za życia Marszałek był najbardziej znienawidzoną, a zarazem najmocniej kochaną postacią przez Polaków. Dziś nikt nie podważa jego wielkości. Czy ten fakt paradoksalnie nie utrudnia nam lepszego poznania Piłsudskiego? Prawdziwego człowieka, a nie tego z pomnika.
Polacy byli podzieleni na zwolenników formuły Polaka katolika, którą zagospodarowała endecja mająca mniemanie o sobie, że tworzy elitę narodu i jej należy się władza w państwie, oraz przeciwników tej formuły i przeciwników endecji. Dla tych drugich Piłsudski był mężem opatrznościowym odwołującym się do pluralistycznej ideowo polskości, niewykluczającej mniejszości narodowych, akcentującej państwo jako dobro wspólne wszystkich obywateli.