ADAM SZOSTKIEWICZ: – Na krakowskim Salwatorze do dziś sprzedają podczas odpustu figurki Żydów w czapach, chałacikach, z brodami, kiwających się na sprężynce. Czy to aby nie chasydzi?
MARCIN WODZIŃSKI: – Chasydyzm stał się w kulturze masowej od Ameryki przez Polskę po Rosję „jedynym prawdziwym żydostwem”. Najbardziej może uderzający przykład pochodzi z Lublina. Przed 20 laty tamtejszy historyk literatury Władysław Panas wysnuł teorię, że aby naprawdę zobaczyć Lublin, trzeba się wznieść ponad niego. I wtedy zobaczy się, że dzisiejszy plac na podzamczu, gdzie dawniej była dzielnica żydowska, ma w istocie kształt oka. A jest to oko cadyka Horowitza, słynnego Widzącego z Lublina, który widział cały świat od końca do końca. Gdy Lublin szykował się do obchodów 700. rocznicy uzyskania praw miejskich, rozpisano konkurs na znak graficzny tych obchodów. Wygrał projekt z okiem cadyka. I tak chasyd stał się symbolem miasta, które przez znaczną część swej historii na mocy specjalnego przywileju zakazywało się osiedlać Żydom w jego obrębie.
Jak doszło do tego „promocyjnego” sukcesu chasydyzmu w świecie nieżydowskim?
Nie mam jednoznacznej odpowiedzi, jak mu się udało podbić światową wyobraźnię...
…A może pomogła kultura popularna, jak choćby musical „Skrzypek na dachu”?
Ale dlaczego kultura masowa uznała, że Żyda najlepiej pokazać w chasydzkiej czapie i białych pończochach? Jest raczej tak, że kultura masowa korzysta tu ze stereotypu, wzmacnia go i modyfikuje. Trochę jest w tym zasługi samego chasydyzmu, najbardziej konserwatywnego nurtu judaizmu, oraz demografii, bo dla Żydów aszkenazyjskich, a więc zdecydowanej większości współczesnych Żydów na świecie, chasydyzm był uosobieniem tradycji, a to wśród tych Żydów zrodził się na ziemiach polskich i w Europie Wschodniej ruch chasydzki.