Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Historia

Zmora imperiów

Afganistan – zmora imperiów

Obóz armii brytyjskiej podczas I wojny afgańsko-brytyjskiej na obrazie Jamesa Atkinsona, XIX w. Obóz armii brytyjskiej podczas I wojny afgańsko-brytyjskiej na obrazie Jamesa Atkinsona, XIX w. Getty Images
Stany Zjednoczone są już trzecim – po Wielkiej Brytanii i Związku Radzieckim – światowym imperium, które połamało sobie zęby na Afganistanie.
Mudżahedin z przestrzelonym hełmem żołnierza radzieckiego w prowincji Kunar, 1980 r.AP/EAST NEWS Mudżahedin z przestrzelonym hełmem żołnierza radzieckiego w prowincji Kunar, 1980 r.

Popularna opinia na temat Afganistanu mówi, że na świecie nie ma nic prostszego, niż jego podbój, lecz sprawowanie w nim władzy i utrzymanie porządku jest niemożliwością. Interwencje wojskowe w tym kraju zwykle przebiegały wedle tego samego schematu: obce wojska chciały błyskawicznie opanować stolicę, ustanowić „swój” reżim i jak najszybciej wrócić do domu. Taką właśnie strategię przyjęli Brytyjczycy podczas wojny w latach 1839– 42 oraz Rosjanie w latach 80. XX w. W obu przypadkach ich plany runęły w gruzach.

Zwycięska wojenka?

Przez długi czas Afganistan nie budził zainteresowania europejskich mocarstw. Ów stan rzeczy zmienił się wraz z początkiem XIX w. – wiecznej rywalizacji między Wielką Brytanią a Rosją o dominację w Azji Środkowej. Położone na terenie Afganistanu Kabul i Herat były strategicznymi bramami prowadzącymi do Indii. Brytyjczykom zależało więc, by w Kabulu rządził ktoś sprzyjający ich interesom. W 1838 r. władający Afganistanem Dost Mohammad Chan (1793–1863) dopuścił się jednak czynu, który w Londynie zinterpretowano jako zapowiedź zdrady – emir przyjął na swoim dworze oficjalne poselstwo cara Rosji. Angielscy wojskowi i dyplomaci oczami wyobraźni już widzieli rosyjskie wojska maszerujące przez afgańskie przełęcze ku Indiom.

I wojna afgańsko-brytyjska miała zatem na celu obalić Dosta Mohammada i osadzić na tronie w Kabulu faworyta Londynu: Szaha Szudżę Durraniego. To miała być szybka, „czysta” interwencja w stylu kolonialnym. W listach do brytyjskich oficjeli Szudża przekonywał: „Kraj mój podbić będzie nader łatwo (...) lud afgański z niecierpliwością wyczekuje mojego przybycia i z pewnością przybieże pod mój sztandar”. Wiosną 1839 r. w stronę Afganistanu wyruszyła armia Indusu w sile 16,5 tys.

Polityka 35.2021 (3327) z dnia 24.08.2021; Historia; s. 62
Oryginalny tytuł tekstu: "Zmora imperiów"
Reklama