Zapowiedź rozpadu
Alexander Watson, Twierdza. Oblężenie Przemyśla i korzenie skrwawionych ziem Europy, przeł. Tomasz Fiedorek, Rebis, 2022, s. 416
Nie dajmy się zwieść tytułowi! To nie jest książka o oblężeniu Przemyśla podczas pierwszej wojny światowej. A raczej nie jest wyłącznie o tym. Oblężenie służy jedynie za pretekst, by opowiedzieć inną, znacznie ważniejszą historię. Walki o tytułową twierdzę trwały od września 1914 r. do marca 1915 r. Przemyśl pełnił rolę ostatniej zapory Austro-Węgier przed nadciągającą ze wschodu rosyjską nawałą. Wykorzystując to, co działo się podczas wspomnianych miesięcy, Watson snuje bardzo ludzką, gorzką opowieść o końcu pewnej epoki. W przemyskim kotle było wszystko: brak złudzeń, etniczna przemoc, syfilis, cholera, gwałty i antysemickie ekscesy, a wokół: okopy, brud, niekompetentni oficerowie i ogłupiali generałowie. Warto przypomnieć, że stłoczeni za podwójną linią umocnień ludzie bynajmniej nie stanowili elity C.K. armii – byli to w większości rezerwiści, tatusiowie z brzuszkiem, marzący o szybkim powrocie do domu i normalnego życia. Watson sugestywnie odmalowuje stopniową implozję załogi Przemyśla jako zapowiedź rozpadu Austro-Węgier. Austriaccy oficerowie kpili z Węgrów, którzy nie ufali Polakom, a ci z kolei pogardzali Ukraińcami. Kilka tygodni wystarczyło, by cywilizowani obywatele imperium przeistoczyli się w zajadłych nacjonalistów, a nienawiść i uprzedzenia pożarły resztki poczucia jedności. Fascynująca lektura ku przestrodze.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
W alkowie
Kate Lister, Sprawy łóżkowe. Historia seksu, przeł Monika Skowron, Wydawnictwo Poznańskie, 2022, s. 495
Niewykluczone, że książka ta może niektórych zaszokować albo wręcz oburzyć.