Miecz obosieczny
Habsburgowie, Martyn Rady, przeł. Maciej Antosiewicz, wydawnictwo Bellona, Warszawa 2022, s. 447
Otto von Habsburg, syn ostatniego cesarza Austro-Węgier i głowa domu Habsburgów w XX w., zagadnięty kiedyś o to, czy planuje obejrzeć mecz piłki nożnej między Austrią a Węgrami, odparł z przekąsem: „Być może, a z kim gramy?”. Przodkowie Ottona tworzyli bodaj najsłynniejszą dynastię świata zachodniego, która nie przestaje inspirować badaczy. Książka Martyna Rady’ego – profesora slawistyki i studiów wschodnioeuropejskich na University College London – to wciągający portret zbiorowy rodu. Łącząc warsztat badacza i wiedzę źródłową z lekkim potoczystym stylem, autor śledzi losy Habsburgów od czasów, gdy ponad tysiąc lat temu byli jeszcze na wpół rozbójniczymi baronami z pogranicza północnej Szwajcarii i Niemiec.
Jednocześnie zastanawia się, co było źródłem sukcesu dynastii. Nie da się ukryć, że sprzyjał jej los: wrogowie Habsburgów często żegnali się z życiem akurat w takim momencie, że ci mogli przejąć ich ziemie. Do tego dochodzi coś, co Rady nazywa „szczęściem biologicznym”: drzewo rodzinne Habsburgów było na tyle rozgałęzione, że kiedy brakowało synów, pod ręką byli kuzyni. Niestety, aby nie popełnić błędu swoich rywali, Habsburgowie zaczęli żenić się między sobą, a ceną za to były choroby umysłowe i chorowite niemowlęta. Maksyma „Niech inni prowadzą wojny, ty, szczęśliwa Austrio, żeń się” okazała się zatem mieczem obosiecznym.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
Między komunizmem i socjalizmem
Róża Luksemburg a rewolucja rosyjska, Adam Ciołkosz, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021, s. 334
Seria „Jerzy Giedroyc i…” znowu pokazuje jakość.