„Polityka” prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Historia

Spalcie spuściznę

Spalcie spuściznę! Paweł Edmund Strzelecki, patron roku. Odkrywca czy mitoman?

Paweł Edmund Strzelecki. Portret autorstwa Józefa Cholewińskiego z 1873 r. zamieszczony w czasopiśmie „Kłosy”. Paweł Edmund Strzelecki. Portret autorstwa Józefa Cholewińskiego z 1873 r. zamieszczony w czasopiśmie „Kłosy”. Polona
Wielki odkrywca i uczony niesłusznie oczerniony po śmierci czy może uwodziciel i mitoman – kim był Paweł Edmund Strzelecki, ogłoszony przez Sejm RP patronem 2023 r.
Karta tytułowa książki Strzeleckiego o Australii.Polona Karta tytułowa książki Strzeleckiego o Australii.

Jest być może najmniej znanym spośród największych polskich podróżników i eksploratorów. Częściowo sam o to zadbał – przed śmiercią nakazał spalić całą swoją korespondencję i dzienniki, w wyniku czego wiele epizodów z jego życia pozostaje zagadką. Aura tajemniczości była z pewnością częścią jego charyzmy – niestety zapewniła też podatny grunt dla mitów i niepochlebnych plotek.

Fakty i mity

Paweł Edmund Strzelecki urodził się w Głuszynie pod Poznaniem 21 lipca 1797 r. Od najmłodszych lat uwagę zwracała jego imponująca fizyczność. Jego kuzynka i autorka pierwszej biografii Narcyza Żmichowska pisała: „postawa – wprost na piedestał”. Wykonany ok. 1840 r. dagerotyp pokazuje przystojnego okołoczterdziestoletniego mężczyznę, o regularnych rysach, mocno zarysowanej szczęce oraz intensywnym spojrzeniu. Wśród osób, które znały go osobiście, przeważały opinie, że był wesoły, pełen temperamentu, a „przyjazna osobowość” zjednywała mu przychylność ludzi. Lady Jane Franklin, należąca do kręgów australijskiej socjety, opisała go jako „szarmanckiego, eleganckiego, pełnego ognia i żywiołowości, (...) tylko odrobinę satyrycznego, ale nie nadmiernie”.

Strzeleccy byli dobrze znanym i szanowanym rodem w Wielkopolsce, ale pod koniec XVIII w. fortuna się od nich odwróciła, co doprowadziło do problemów finansowych. Niewiele wiadomo o wczesnych latach Pawła Edmunda. Pewne jest, że wstąpił do armii pruskiej do 6. pułku ułanów, lecz wydaje się, że pruski dryl nie szedł w parze z jego charakterem, ponieważ porzucił mundur. Wedle rodzinnych plotek nie była to rezygnacja, ale dezercja, ewentualne karne wydalenie za niesubordynację.

Następnie Strzelecki pojawia się w kręgu rodzinnym Adama Turno. Turnowie byli znaczącą rodziną w Wielkopolsce na przełomie XVIII i XIX w.

Polityka 1/2.2023 (3396) z dnia 27.12.2022; Historia; s. 110
Oryginalny tytuł tekstu: "Spalcie spuściznę"
Reklama