Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Spalcie spuściznę

Spalcie spuściznę! Paweł Edmund Strzelecki, patron roku. Odkrywca czy mitoman?

Paweł Edmund Strzelecki. Portret autorstwa Józefa Cholewińskiego z 1873 r. zamieszczony w czasopiśmie „Kłosy”. Paweł Edmund Strzelecki. Portret autorstwa Józefa Cholewińskiego z 1873 r. zamieszczony w czasopiśmie „Kłosy”. Polona
Wielki odkrywca i uczony niesłusznie oczerniony po śmierci czy może uwodziciel i mitoman – kim był Paweł Edmund Strzelecki, ogłoszony przez Sejm RP patronem 2023 r.
Karta tytułowa książki Strzeleckiego o Australii.Polona Karta tytułowa książki Strzeleckiego o Australii.

Jest być może najmniej znanym spośród największych polskich podróżników i eksploratorów. Częściowo sam o to zadbał – przed śmiercią nakazał spalić całą swoją korespondencję i dzienniki, w wyniku czego wiele epizodów z jego życia pozostaje zagadką. Aura tajemniczości była z pewnością częścią jego charyzmy – niestety zapewniła też podatny grunt dla mitów i niepochlebnych plotek.

Fakty i mity

Paweł Edmund Strzelecki urodził się w Głuszynie pod Poznaniem 21 lipca 1797 r. Od najmłodszych lat uwagę zwracała jego imponująca fizyczność. Jego kuzynka i autorka pierwszej biografii Narcyza Żmichowska pisała: „postawa – wprost na piedestał”. Wykonany ok. 1840 r. dagerotyp pokazuje przystojnego okołoczterdziestoletniego mężczyznę, o regularnych rysach, mocno zarysowanej szczęce oraz intensywnym spojrzeniu. Wśród osób, które znały go osobiście, przeważały opinie, że był wesoły, pełen temperamentu, a „przyjazna osobowość” zjednywała mu przychylność ludzi. Lady Jane Franklin, należąca do kręgów australijskiej socjety, opisała go jako „szarmanckiego, eleganckiego, pełnego ognia i żywiołowości, (...) tylko odrobinę satyrycznego, ale nie nadmiernie”.

Strzeleccy byli dobrze znanym i szanowanym rodem w Wielkopolsce, ale pod koniec XVIII w. fortuna się od nich odwróciła, co doprowadziło do problemów finansowych. Niewiele wiadomo o wczesnych latach Pawła Edmunda. Pewne jest, że wstąpił do armii pruskiej do 6. pułku ułanów, lecz wydaje się, że pruski dryl nie szedł w parze z jego charakterem, ponieważ porzucił mundur. Wedle rodzinnych plotek nie była to rezygnacja, ale dezercja, ewentualne karne wydalenie za niesubordynację.

Następnie Strzelecki pojawia się w kręgu rodzinnym Adama Turno. Turnowie byli znaczącą rodziną w Wielkopolsce na przełomie XVIII i XIX w.

Polityka 1/2.2023 (3396) z dnia 27.12.2022; Historia; s. 110
Oryginalny tytuł tekstu: "Spalcie spuściznę"
Reklama