Na szerokich wodach
Lincoln Paine, Morze i cywilizacja. Morskie dzieje świata, PIW, Warszawa 2022, s. 784
Morza i oceany zajmują nieco ponad 70 proc. naszej planety, jednak jako gatunek człowiek jest stworzeniem lądowym. Morze budzi grozę, ale na szczęście od dawna zdarzają się śmiałkowie, którzy decydują się wypłynąć na szerokie wody. Po raz pierwszy na długo przed Portugalczykami i Kolumbem, bo ok. 50 tys. lat temu, kiedy na tratwach z bali przodkowie Aborygenów dopłynęli do Australii. Potem morze stało się szlakiem handlowym, po którym płynęły drewno, miedź, cyna i złoto, ale też idee, bo to dzięki żeglarzom Kartagińczycy rozpowszechnili w basenie Morza Śródziemnego wynaleziony przez siebie alfabet. Powstały talassokracje (państwa dominujące dzięki silnej flocie) i morskie imperia nowożytności. Żeglarze wpłynęli na historię świata w sensie najbardziej dosłownym – mało kto zdaje sobie sprawę, że gdyby nie naśladowcy Kolumba (jakkolwiek byśmy oceniali kolonizację obu Ameryk), Europa najprawdopodobniej padłaby ofiarą tureckiego podboju, czemu zapobiegło amerykańskie srebro.
Tego i wielu innych rzeczy możemy dowiedzieć się z „Morza i cywilizacji”, książki wydanej w słynnej i mającej licznych miłośników serii „ceramowskiej”. Jest to tzw. duży ceram (można by nawet powiedzieć, że bardzo duży, bo tom liczy sobie ponad 700 stron), jak zwykle pięknie wydany i, co najważniejsze, zawierający nieprawdopodobną wręcz ilość informacji.
JAN M. DŁUGOSZ
***
Ślubne kontrakty
Mariusz Samp, Ruskie żony polskich władców. Związki dynastyczne Piastów z Rurykowiczami, Lira, Warszawa 2022, s. 304
Książka Mariusza Sampa podejmuje słabo dotąd rozpoznany temat: długotrwałe związki polskich Piastów z ruskimi Rurykowiczami.