Polak czy Niemiec?
Kopernik: Polak czy Niemiec? Skąd ten spór o narodowość astronoma
Uczony żył w XV–XVI w., kiedy normy przynależności narodowej bardzo różniły się od tych przyjmowanych współcześnie. O zaliczeniu kogoś do „narodu” decydowały względy polityczne – zamieszkiwanie w danym państwie, wierność jego władcy, w mniejszym zakresie wyznawana religia, a w jeszcze mniejszym używany na co dzień język.
Dopiero przemiany zapoczątkowane w XVI w. (w kwestiach religijnych, reformacja) i na przełomie XVIII/XIX w. (naród w rozumieniu etnicznym i językowym, a nie wyłącznie politycznym) przyniosły nowe rozumienie przynależności narodowej, które legło u podstaw idei państw narodowych.
Kim się czuł Kopernik
Należy więc postawić pytanie – jak Mikołaj Kopernik sam się identyfikował i czy określił swoją etniczną przynależność? Jedyną ojczyzną, do której bezpośrednio odniósł się w swoim najważniejszym dziele „De revolutionibus” – było jego miasto rodzinne Toruń. Na karcie tytułowej norymberskiego wydania księgi opisano jego autora jako: „Nicolai Copernici Torinensis” (Mikołaj Kopernik torunianin).
Nie oznacza to jednak, że brakuje innych, pośrednich dowodów na samoidentyfikację uczonego. Astronom był wiernym poddanym kolejnych królów polskich z dynastii Jagiellonów (za jego życia rządzili Kazimierz IV, Jan Olbracht, Aleksander I i Zygmunt I Stary), co zgodnie z panującymi wówczas normami prawnymi i obyczajowymi czyniło go Polakiem. Astronom dał dowód przywiązania do ojczyzny, pisząc w Olsztynie 16 listopada 1520 r. list do króla Zygmunta I. Trwała właśnie wojna polsko-krzyżacka, w październiku wojska zakonu wtargnęły na środkową Warmię i dotarły do Lidzbarka, a Kopernik w listopadzie został cywilnym dowódcą zamku w Olsztynie. Zadeklarował w imieniu własnym i innych członków kapituły warmińskiej: „Najjaśniejszy Władco i Panie, Panie Najłaskawszy.