Prosto z książki
Rosja, Bereza i o konkwiście z namysłem. Recenzujemy nowe książki historyczne
Z Ukrainą w tle
Antony Beevor, Rosja. Rewolucja i wojna domowa 1917–1921, przeł. Wojciech Gadowski, Znak Horyzont, Kraków 2023, s. 672
Krach imperium Romanowów, rewolucja lutowa i bolszewicka, emancypacja narodów Europy Wschodniej, wreszcie uformowanie się w miejsce starego imperium państwa komunistycznego nowego typu – oto wydarzenia, z którymi mierzy się Antony Beevor w swojej nowej książce. Uznany historyk drugiej wojny światowej stworzył bardzo udaną narrację, przedstawiając jeden z najważniejszych konfliktów w naszej części Europy w XX w. Unika dłużyzn, suchych faktów, a wydarzenia pokazuje oczami naocznych świadków. Zdecydowanie najlepsze w całym tomie są te fragmenty, w których stara się on dokonać syntezy lub szuka analogii z wojną domową w Hiszpanii (której poświęcił jedną ze swoich poprzednich książek). Bardzo trafne są np. uwagi, że wojny domowe rządzą się swoimi prawami i dlatego często są tak okrutne, ponieważ stanowią „miksturę narodowych resentymentów, nienawiści na tle różnic etnicznych i walki klasowej”.
Nie sposób czytać Beevora i nie myśleć o analogiach do obecnej wojny w Ukrainie: w obu przypadkach walki toczyły się lub toczą o te same tereny. I choć nie jest to powiedziane wprost, ma się poczucie, że to właśnie kwestia niepodległości Ukrainy ostatecznie zadecydowała o klęsce „białych”, ponieważ nie byli oni gotowi na żadne koncesje względem ukraińskiego państwa. Ostatecznie książka Beevora jest jednym z najlepszych panoramicznych ujęć rosyjskiej wojny domowej i swoistą genealogią Związku Radzieckiego.
TOMASZ TARGAŃSKI
***
O konkwiście z namysłem
Fernando Cervantes, Konkwistadorzy, przeł. Maciej Balicki, wyd. Napoleon V, Oświęcim 2023, s.