Sąd nad Francją
Czarna legenda marszałka Pétaina. We Francji to nadal bolesna i otwarta rana
Militarna klęska uzasadnia zarówno ugodę z najeźdźcą, jak i kontynuowanie oporu. Ale dopiero bieg historii i konkretne decyzje przywódcy rozstrzygają, czy zasłuży on na wyrok śmierci, czy na pomnik. Choć bywa, że na jedno i drugie, jak dowodzą przykłady Philippe’a Pétaina i Charles’a de Gaulle’a. Ich przeciwstawne legendy przez ponad pół wieku dzieliły francuskie społeczeństwo, ale też je – paradoksalnie – scalały. Taka jest teza brytyjskiego historyka Juliana Jacksona, znawcy francuskich mrocznych lat 1940–44 oraz autorytarnych idei Francji w XX w., wyłożona w książce „France on Trial” (Sąd nad Francją).
W czerwcu 1940 r. Pétain – legendarny obrońca Verdun z 1916 r. – nalegał na wyjście pokonanej Francji z wojny i dogadanie się z Hitlerem. Natomiast de Gaulle wzywał z Londynu do kontynuowania wojny, za co we Francji Pétaina zaocznie został skazany na śmierć. Cztery lata później role się odwróciły – latem 1945 r. we Francji de Gaulle’a na karę śmierci skazano Pétaina.
Pétain pochodził z rodziny chłopskiej, de Gaulle z drobnoszlacheckiej, ale z tej samej katolickiej i podskórnie monarchistycznej Francji drugiej połowy XIX w. Pétain, jak większość oficerów, należał do „antydreyfusardów” i w latach 30. zbliżył się do prawicy. De Gaulle był bardziej powściągliwy w swych deklaracjach. Pod pseudonimem pisywał o militariach do prawicowej „Action Française” Charles’a Maurrasa. Ale utrzymywał też kontakty z liberalnymi konserwatystami, jak Paul Reynaud, który w marcu 1940 r. został premierem. W lipcu, już po zajęciu przez Niemcy Paryża, Reynaud był gotów kontynuować walkę, podchwytując propozycję Churchilla natychmiastowego zawarcia unii francusko-brytyjskiej.