Prosto z książki
Anglosasi i polscy żołnierze Napoleona. Recenzujemy nowe książki historyczne
Wojna rodzinna
Wojciech Krawczuk, Szwecja 1598–1599, Bellona, Warszawa 2025, s. 184
Czy w XVI w. można było utrzymać unię państw rozdzielonych morzem? Europejskim przykładem z epoki może być historia hiszpańskiego Karola V, która zdaje się to potwierdzać. Choć rządy w odległych królestwach wymagały dużo więcej energii, dyplomatycznych i wojennych zabiegów. Dlaczego więc unia personalna pomiędzy Szwecją i Rzeczpospolitą zakończyła się, zanim rozpoczęła na dobre? Wojciech Krawczuk opowiada o początkowym okresie panowania Zygmunta III Wazy (siostrzeńca Zygmunta Augusta Jagiellończyka) i utracie przez niego szwedzkiej korony. Polskiemu i szwedzkiemu królowi zabrakło determinacji do walki o tron ze stryjem Karolem Sudermańskim (późniejszy Karol IX – zajął miejsce zdetronizowanego Zygmunta). Dość świeża dynastia Wazów panująca zaledwie kilkadziesiąt lat udowodniła, że nie była jej obca lektura Machiavellego. W walce o władzę więziła i mordowała najbliższych członków rodziny. Być może Zygmunt III, rządzący polskimi wyznawcami „złotej wolności” (hasło to upowszechniło się za jego panowania), z przyczyn politycznych nie mógł sobie pozwolić na determinację Karola urządzającego wrogom krwawe łaźnie. I to zaważyło na jego przegranej. A szkoda, ponieważ królestwa mogła połączyć nie tylko osoba króla, ale także przedsięwzięcia gospodarcze czy też wspólny odpór państwu moskiewskiemu. Zamiast tego Zygmunt III, a także jego dwaj synowie zasiadający na polskim tronie, zafundowali sobie sześćdziesięcioletnie zmagania pomiędzy Szwecją a Rzeczpospolitą, z finałowym „potopem” włącznie.
MAREK SOBCZAK
Przed Normanami
Marc Morris, Anglosasi. Historia początków Anglii, przeł. Natalia Rataj, Wydawnictwo Astra 2025, Kraków 2025, s.