Felieton ukazał się w tygodniku POLITYKA 10 lipca 2004 r.
Jedno niezręczne sformułowanie potrafi zniechęcić do dalszej lektury. Jak tylko przeczytałem, że pewien dżentelmen „wspiął się na szczyt śmietanki” w swojej branży – zmieniłem lekturę, ale pozostałem wierny śmietance. Zainwestowałem w liczącą ponad 500 (!) stron drobnego druku księgę Andrzeja Krajewskiego „Między współpracą a oporem. Twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975–1980)”. Skusiła mnie okładka, na której widnieją dwa rzędy fotografii. Rząd współpracowników – Mieczysław F. Rakowski, Jarosław Iwaszkiewicz i Wojciech Żukrowski, oraz rząd opozycji – Jan Józef Lipski, Antoni Słonimski i Halina Mikołajska.
We wstępie autor zapowiada, że jego praca „ma charakter nowatorski” i dziękuje nawet teściom. Nie dziwię się, że do napisania tej pozycji wydawniczej (to jedno z moich ulubionych określeń) zaangażowana była rodzina, gdyż księga zawiera 2 tys. przypisów. Spadkobiercy Mariana Brandysa, Stefana Kisielewskiego i Andrzeja Kijowskiego, na opiniach których dysertacja w dużym stopniu się opiera, mogą oczekiwać tantiem. Pozostałe cytaty to przede wszystkim notatki partyjne i cenzorskie.
Niestety, jeżeli chodzi o styl, to zamiast naśladować kolaboranta Iwaszkiewicza lub wziąć sobie za wzór zwięzłość patrona opozycji Słonimskiego, autor przesiąkł stylem partyjnych notatek. Nie chce on kolaborować z dobrą polszczyzną. O pisarzach i poetach pisze per „literaci”. Kiedy określa tak Putramenta, to można to uznać za żart, ale kiedy czytamy, że Heinrich Böll to „zachodnioniemiecki literat”, Słonimski to „cieszący się wielkim autorytetem literat” – coś zgrzyta. Bohatersko przedzierałem się jednak dalej i nie powstrzymał mnie nawet „plastyk Marian Konieczny”.