Szacuje się, że za granicą żyje około 17 mln Polaków. Ale w rzeczywistości nie ma wiarygodnych źródeł ani statystyk. Np. w Brazylii mieszka z pewnością milion Polaków, ale całkiem możliwe, że jest ich nawet 2 mln. Podobnie w Niemczech, może to 2 mln, a może o połowę mniej. Nie ma pełnej jasności, ilu z nich straciło znajomość języka, ani co łączy ich z krajem.
Raport MSZ ma to zmienić. 466 - stronicowy dokument powstał, by scharakteryzować pozycję Polonii w kraju zamieszkania, sytuację mniejszości, politykę wobec niej stosowaną, wizerunek Polski i Polaków w podręcznikach szkolnych oraz warunki działania organizacji polonijnych za granicą. Systemowo. Chce i próbuje odpowiedzieć również na pytanie, jakie są oczekiwania miejscowych władz wobec Polaków i Polaków wobec władz kraju, w jakim zamieszkują. I wobec Warszawy, oczywiście.
A wszystko po to, by znaleźć odpowiedź na pytanie, co może zrobić Polska i polski rząd. Bo co robiła i robi to wiadomo: polityka polonijna nie zmieniała się od 20 lat, sprowadza się do pomocy Polakom na Wschodzie i podtrzymywania kontaktów z tymi na Zachodzie.
W MSZ dostrzeżono nareszcie, że to nie odpowiada ani oczekiwaniom, ani długoterminowej polityce. Że trzeba ją przemeblować, bo zmieniła się Polonia i świat dookoła. Choćby to, że korzystając z możliwości repatriacji, ze Wschodu wyjechali najbardziej prężni i przedsiębiorczy. A ze stypendiów skorzystali młodzi i zdolni, którzy raczej nie wrócili, zostali w Polsce. Można pytać, dlaczego nie pojawiły się granty dla Polonii, do wykorzystania na miejscu. Czy budowa domów polskich i szkół, jak na Białorusi, to najlepsze rozwiązanie, skoro są z nimi dziś wyłącznie kłopoty.
A telewizja Polonia, na którą MSZ wykłada okrągłe 11 mln złotych rocznie: czy spełnia rolę, jakiej od niej oczekują w Wilnie, Astanie i w Chile?