„Układ zamknięty” w branży warzywnej

Na placu, przed siedzibą firmy Agro-North w Choczewku na Kaszubach, od kilku miesięcy zalega 40 tys. pustych drewnianych skrzyń. Widać je z odległej szosy, są wyraźne nawet na zdjęciach satelitarnych zamieszczanych na Google. Skrzyń nie zauważył jedynie Urząd Skarbowy z Wejherowa. Stwierdził, że ich nie ma, nie zostały kupione. Stwierdził tak, bo prawdopodobnie zagubił przedstawione przez handlowców faktury zakupu skrzyń. – A my mamy swoje egzemplarze faktury, firmy, w których kupowaliśmy opakowania, potwierdzają to – mówi Andrzej Lewiński, członek grupy producentów warzyw i owoców Agro-North. US z Wejherowa stwierdził jednak, że transakcji (a więc kosztów) nie było, a skrzynie to fatamorgana, dlatego zablokował firmie konta. Właściciele Agro-North, pracownicy i okoliczni rolnicy zorganizowali nietypowy protest. Wysypali przed siedzibą wejherowskiej skarbówki 24 tony marchwi. Była telewizja, radio i prasa. – Nie chcieliśmy, aby naszą firmę wykończono po cichu. Tu trzeba krzyczeć na całą Polskę – tłumaczy Lewiński. Marchewka szybko z ulic Wejherowa zniknęła, do wieczoru wyzbierali ją mieszkańcy. Ale desperacki akt nie rozwiązał problemów Agro-North. Największa na Pomorzu grupa producentów rolnych stanęła w obliczu plajty, bo skarbówka na poczet grożącej kary (ok. 2,5 mln zł) zajęła firmie konta, maszyny i środki transportu wartości 250 mln, a – dodatkowo – prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie podejrzenia o wyłudzenie unijnych dotacji. Ale jaki miałby być mechanizm wyłudzania – prokuratura nie ujawnia. Podobnie jak US nie wyjaśnia, dlaczego zajmuje majątek stukrotnie większy niż ewentualna kara. Grupa złożona z pięciu producentów warzyw Agro-North z Choczewka działa od 2008 r. W tym czasie otrzymała 178 mln zł europejskich dotacji. Kupiła kilkuhektarową działkę, wzniosła trzy potężne hale (czwarta w budowie), nowoczesną przechowalnię i budynek biurowy. Sprowadziła zagraniczne linie produkcyjne, kombajny do zbioru marchewki, posiada kilkadziesiąt wielkogabarytowych ciężarówek i ciągników rolniczych. Dysponuje areałem ponad 2 tys. ha. Można powiedzieć, że pięciu rolników z Kaszub, startując od zera, w ciągu kilku lat stworzyło wydajną fabrykę żywności, konkurencyjną, bo tańszą od działających znacznie dłużej grup producentów rolnych na zachodzie Europy. Anonim źródłem wiedzy Od początku Agro-North, podobnie jak inne korzystające z unijnych pieniędzy grupy (w Polsce jest ich 315), była nieustanie kontrolowana. Aż do końca 2012 r. wszystkie inspekcje kończyły się pozytywnie, dlatego członków grupy kompletnie zaskoczyła lawina zdarzeń, które potem nastąpiły. Kiedy skarbówka zablokowała konta spółki, zaraz potem Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wstrzymała dopłaty i zawiesiła grupie proces dochodzenia do uznania (procedura przyznawania zwrotu poniesionych nakładów), a bank BGŻ zażądał natychmiastowej spłaty kredytu. Z dnia na dzień Agro-North stała się niewypłacalna. Grozi jej nakaz zwrotu części otrzymanych dotacji – 128 mln zł. Nie będzie w stanie tego zrobić, a wtedy trafi pod młotek. Ktoś przejmie cały majątek. Ukarana też zostanie Polska, bo UE zażąda zwrotu ok. 1 mld zł – to wyliczona według specjalnego algorytmu kara za nadużycia w dotowaniu grup producentów warzyw i owoców. Za kulisami tej sprawy krążą donosy. Pierwszy pojawił się w marcu 2012 r. Dotarł do gdańskiego Centralnego Biura Śledczego. Był anonimowy i brzmiał ogólnie: Agro-North wyłudza dotacje, to przestępcza grupa zorganizowana. Podobno (bo anonim do dzisiaj jest tajny, ani prokuratura, ani CBŚ nikomu go nie udostępniają) nieznany autor tego listu sugerował też, że firma rolnicza zajmuje się przemytem narkotyków, a dodatkowo tworzy jedną z siatek mafii paliwowej. To były wystarczająco istotne argumenty, by sprawą zajęło się Centralne Biuro Śledcze.   Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na dwa fakty. Po pierwsze, jak mówi nam były funkcjonariusz gdańskiego CBŚ, zdarza się, że aby ruszyć jakąś sprawę, policjanci z Biura sami tworzą anonimowe donosy – dzięki temu mają podstawę do dalszych działań. A po drugie, w tym samym czasie Agro-North negocjowało z siecią Biedronka kontrakt na dostawy marchwi do sklepów w całym kraju. Konkurenci, także ci z woj. pomorskiego, poczuli się zagrożeni. Jedna z takich firm miała (i ma nadal) dobre układy w gdańskim światku politycznym, a jej szefowie utrzymują kontakty towarzyskie z funkcjonariuszami gdańskich oddziałów CBŚ, ABW i CBA. Do podpisania kontraktu z Biedronką już nie doszło. 2 sierpnia 2012 r., pół roku po pierwszym donosie, grupa Agro-North zwróciła się do Urzędu Skarbowego w Wejherowie o zwrot ok. 20 mln zł z podatku VAT. W tym samym czasie Centralne Biuro Śledcze powiadomiło o anonimowych informacjach Prokuraturę Okręgową w Słupsku, a ta zleciła prowadzenie czynności śledczych funkcjonariuszom CBŚ. Ci dokonali rewizji w siedzibie Agro-North, domach członków grupy oraz jej kontrahentów. Urząd Skarbowy z Wejherowa na weryfikację wniosku o zwrot 20 mln zł z podatku VAT miał 60 dni: w tym okresie powinien wniosek odrzucić albo wypłacić firmie pieniądze. Nie uczynił tego. Najpierw uznał swój organ za niewłaściwy i przekazał weryfikację do bliźniaczej placówki w Lęborku. Ta stwierdziła, że dokumenty dotyczą firmy nie z jej rejonu i odesłała je z powrotem do Wejherowa. Tak stracono pierwszy miesiąc. A kiedy nadszedł ustawowy termin podjęcia decyzji, US z Wejherowa zawiesił jej wydanie do czasu zakończenia inspekcji przez Urząd Kontroli Skarbowej. UKS swoje postępowanie kontrolne prowadzi od jesieni 2011 r., czyni to nieśpiesznie, przedłuża je co kwartał, końca nie widać. Agencja i agenci Nie widać też końca śledztwa (w sprawie rzekomego wyłudzenia dotacji) prowadzonego przez CBŚ pod nadzorem słupskiej prokuratury. Jej rzecznik Jacek Korycki informuje, że postępowanie wciąż, mimo upływu 9 miesięcy, toczy się w sprawie, a nie przeciwko osobom. Nikomu nie postawiono zarzutów. Sprawą narkotyków i mafii paliwowej śledztwo się nie zajmuje. Gdańska ARiMR decyzję o wstrzymaniu firmie Agro-North wypłaty kolejnej raty dotacji podjęła nie na podstawie oficjalnej informacji z prokuratury, ale wyłącznie z powodu notatki służbowej napisanej przez radcę prawnego Agencji Jakuba Kopcia. Notatka nosi datę 21 listopada 2012 r., ale dotyczy spotkania z 4 września 2012 r. „Wraz z Michałem Krause, zastępcą dyrektora Oddziału Regionalnego ARiMR, wziąłem udział w spotkaniu w siedzibie CBŚ w Gdańsku. Celem spotkania było omówienie śledztwa w sprawie Agro-North” – pisał radca prawny. Dlaczego z napisaniem notatki zwlekał prawie trzy miesiące – nie wiadomo. Wiadomo natomiast, że ta zwłoka spowodowała dla firmy kolejną finansową zapaść, bo nie mogła już wycofać się z części zaplanowanych inwestycji. Podpisała umowy na zakup urządzeń i prace budowlane na ok. 86 mln zł.   Decyzję oddziału ARiMR podtrzymała warszawska centrala Agencji. Zastępca dyrektora Biura Prasowego ARiMR Paweł Wojcieszek w mailu do POLITYKI już nie powoływał się na notatkę radcy prawnego Kopcia, ale stwierdził bez ogródek, że podstawą było „wszczęcie śledztwa przez prokuraturę przeciwko ww. grupie producentów”