Miller, Kwaśniewski, Kalinowski i inni politycy wspominają unijne negocjacje i referendum akcesyjne

Telewizyjny dziennikarz Maciej Zakrocki, który wtedy relacjonował liczne unijne spotkania, namówił na wspomnienia głównych polskich aktorów tamtych wydarzeń. Publikujemy je, rzecz jasna w skróconej wersji, ale tym silniejsze jest wrażenie nieustającej gorączki i napięcia, jakie towarzyszyły jednemu z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski. Do wydzielonego pomieszczenia w TVP, dostępnego tylko z przepustką, 8 czerwca ok. godz. 18 przyszedł Ryszard Bieńkowski, wiceszef firmy PBS, i przyniósł najnowsze wyniki ich badania. „No to jesteśmy w Unii” – powiedział. Przyjaciołom z grafiki i mnie, którzy dostarczone dane mieliśmy zamienić na telewizyjny wykres, pojawiły się łzy w oczach. Jeszcze przez dwie godziny nie mogliśmy się tą informacją z nikim podzielić… Telewizja Polska przygotowała na ten dzień specjalny program „Wieczór europejski. Referendum 2003”. Dokładnie o 20.00 na podstawie badania Pracowni Badań Społecznych z Sopotu Piotr Kraśko przedstawił zwizualizowany wynik. Zdecydowana większość Polaków powiedziała „tak”. Ale czy głosowanie jest ważne, czy w referendum wzięło udział ponad 50 proc. uprawnionych? Gdy na takim graficznym „termometrze” wskazówka przekroczyła wartość 50, w Kancelarii Prezydenta, w której mieliśmy swoje kamery, wybuchła niesłychana radość. Aleksander Kwaśniewski złapał wpół Danutę Hübner i zakręcił z nią jakiegoś obertasa. Byliśmy w Unii, a właściwie prawie byliśmy, bo przed nami jeszcze ratyfikacje w krajach członkowskich i już sama uroczystość 1 maja 2004 r. w Polsce i Irlandii – wówczas państwie prezydencji. To były już ostatnie akty rozgrywającego się od miesięcy dramatu. LESZEK MILLER, od 19 października 2001 r. premier, dzisiaj lider opozycyjnego SLD: Gdy przejąłem władzę, chciałem zerwać z przypisywaną nam przez partnerów opinią „marudera procesu negocjacyjnego”. Wzięliśmy się od razu za sprawy trudne, np. problem wolnego obrotu ziemią. W tamtych czasach w Polsce ziemia nie była traktowana jak towar, ale jak matka. Stąd ze strony polityków prawicowych i ludowych czułem nieustanny nacisk, by stworzyć takie zabezpieczenia, które nie pozwolą na wolny obrót ziemią, by – jak już wejdziemy do Unii Europejskiej – Niemcy nam jej nie wykupili. DANUTA HÜBNER, minister ds. europejskich w rządzie Leszka Millera, dzisiaj posłanka do Parlamentu Europejskiego: Najtrudniejsze dla mnie nie były negocjacje dotyczące warunków członkostwa, ale wszystko to, co się działo w polskiej polityce, w komisjach sejmowych i na posiedzeniach plenarnych. Grupa przeciwników naszego wejścia do Unii Europejskiej, nawet jeśli nie była bardzo liczna, to na pewno bardzo głośna i nie przebierała w słowach. Grożono nam plutonem egzekucyjnym za zdradę sprawy narodowej, padały najcięższe oskarżenia i dla mnie to było tak trudne do przeżycia, tak niezrozumiałe. LESZEK MILLER: Największy spór wybuchł z Jarosławem Kalinowskim. On był pod presją antyunijnej części PSL. Bogdan Pęk, Jacek Soska, Janusz Wojciechowski, Zbigniew Kuźmiuk (dwaj ostatni dzisiaj są w PiS – red.) uważali, że nie należy wchodzić na rysujących się warunkach. Ich zdaniem Unia Europejska miała przeorać nasze rolnictwo, tania żywność z Zachodu miała wykończyć naszych rolników. I ta grupa trzymała Kalinowskiego pod bardzo silną presją, a on, zdając sobie sprawę z ich siły w partii, musiał się z nimi liczyć. JAROSŁAW KALINOWSKI, w 2002 r. wicepremier, minister rolnictwa, dzisiaj poseł do Parlamentu Europejskiego z ramienia PSL: Przypomnę Radę Ministrów, na której był uchwalany mandat na negocjacje w Kopenhadze. Posiedzenie trwało od 8.00 do 22.00. I prawie przez cały ten czas omawiane były sprawy rolne. Jan Truszczyński (główny negocjator – red.) rekomendował po kolei, np. kwoty mleczne: Komisja proponuje nam 7 mln 20 tys. ton (górny pułap łącznej produkcji; po jego przekroczeniu trzeba płacić kary – red.). Nasza propozycja wyjściowa była 11 mln ton i zgadzamy się, że to było nierealne. Więc jest rekomendacja dla Rady Ministrów, by przyjąć te 7 mln 20 tys. ton. No to ja oczywiście mówię, że się nie zgadzam. Na co słyszę, że skoro tylko trzy osoby – bo poza mną było jeszcze dwóch kolegów z PSL – w całym rządzie są przeciwne, to przyjmujemy rekomendację. I tak to szło po kolei. Poczekałem, aż Truszczyński dojdzie do końca, i dopiero widząc, że Miller szykuje się do podsumowania, poprosiłem o głos. Mówię, że moim zdaniem rząd jedzie do Kopenhagi bez rolnictwa, a w praktyce bez PSL! My bowiem podkreślamy „zdanie odrębne” co do stanowiska rządu. Konsternacja.   Miller ze swoją ekipą zebrał się u siebie w gabinecie i za chwilę ktoś nam powiedział, że premier prosi, bym do niego przyszedł. Ja po zastanowieniu uznałem, że nie mogę odpuścić w trzech sprawach: kwota mleczna, wysokość dopłat bezpośrednich i tempo dochodzenia do pełnych płatności. I tak powiedziałem: jak z tymi sprawami do negocjacji pojedziemy do Kopenhagi, to możemy gadać. Premier wezwał wszystkich i zarządził nieformalne głosowanie: kto podtrzymuje propozycje przyjęte na Radzie Ministrów, a kto zgadza się z Kalinowskim. Tylko trzy osoby były przeciwko moim propozycjom. Żeby było w zgodzie z paragrafami, zwołano Radę Ministrów i zrobiono korektę poprzedniego głosowania. ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI, prezydent RP w latach 1995–2005: Ja wiedziałem, że poza negocjacjami z Piętnastką, nawet jeśli zakończyłyby się zgodnie z naszymi oczekiwaniami, trzeba było jeszcze wygrać referendum w Polsce, by stać się członkiem Unii Europejskiej. Dlatego PSL był tu partnerem szczególnie ważnym, tym bardziej że tych sojuszników nie było wielu. Przed samym wyjazdem do Kopenhagi spotkałem się z Kalinowskim i na pożegnanie przypomniałem: „Nie walczymy tylko o izoglukozę, ale o członkostwo Polski w Unii Europejskiej!”. PIOTR SERAFIN, w 2002 r. zastępca dyrektora departamentu w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej, dzisiaj wiceminister spraw zagranicznych: Coś mi podpowiedziało, abym zabrał ze sobą prywatnego laptopa i drukarkę. Szczególnie ta drukarka budziła zdziwienie, a nawet uśmieszki ze strony niektórych osób: co ten Serafin myśli, że tam nie będą mieli drukarek? Jak wchodziłem do samolotu, to przechodząc na swoje miejsce w tyle, przechodziłem przez „salonkę” premiera. Premier Miller, widząc mnie z dużym pudłem, też spytał: „Co pan ma w tym kartonie?”. Drukarkę – odpowiedziałem. GRZEGORZ KOŁODKO, od 6 lipca 2002 r. wicepremier i minister finansów: Bardzo ważne i trudne było spotkanie w ścisłym gronie rządowym późnym wieczorem 12 grudnia w Kopenhadze, w hotelu, w którym stacjonowała delegacja. Nie była to awantura, ale „iskrzenia” wewnątrz koalicji. Dla tego naszego lobby rolniczego sprawy trzeciorzędne urastały do pierwszorzędnych. I na tym tle rzeczywiście mogło premiera ponieść i mógł powiedzieć – może słusznie – parę mocniejszych zdań. JERZY PLEWA, od 1997 r. wiceminister rolnictwa. Obecnie dyrektor generalny w Dyrektoriacie Komisji Europejskiej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich: Ja te godziny strasznie mocno przeżywałem, zdawałem sobie sprawę, że to chyba najważniejsze dni w całej mojej karierze. Spotkanie u premiera było twarde i męskie. Ja byłem chyba jedynym wiceministrem, który w nim uczestniczył. Szczerze mówiąc, nie wiem, czy byłem przewidziany na to spotkanie... Ale mając w rękach plik dokumentów, śmiałym krokiem po prostu na nie wszedłem i nikt mnie nie zatrzymał. JAROSŁAW KALINOWSKI: Jan Truszczyński poinformował, że Rada jest gotowa rozmawiać o wszystkich naszych rolnych postulatach, a nie tylko o tych trzech, o które zabiegałem! No to ja już zbaraniałem: od dwóch tygodni słyszę, że nie ma pola do rozmów, a teraz się okazuje, że możemy negocjować? I tu się zaczęła kolejna awantura: Włodzimierz Cimoszewicz (wówczas minister spraw zagranicznych – red.) – raz, że się nie zgadzał, że znów chcemy rozszerzyć katalog spraw do negocjacji, a dwa – nie godził się na powrót do postulatów wyjściowych. Mówił: kwota mleczna na poziomie 11 mln ton – wyście poszaleli! Był tak zły, że nagle zażądał, by Jurek Plewa wyszedł! Pytał, co on tu robi? Powiedziałem, że nigdzie nie wyjdzie, bo jak on ma wyjść, to ja też! PIOTR SERAFIN: W nocy okazało się, że dobrze, iż wziąłem ten swój sprzęt. Do pokoju, który dzieliłem z dyr. Sławomirem Tokarskim, przyszli pani minister Danuta Hübner i Jan Truszczyński. Na moim laptopie spisaliśmy wnioski z Rady Ministrów, a dokładnie listę postulatów, które rząd ma już „dogadane” z duńską prezydencją, i te, które wymagały jeszcze dalszych negocjacji. Wydrukowaną kartkę otrzymał premier Leszek Miller, który z kolei rano przekazał ją premierowi Rasmussenowi. JAN TRUSZCZYŃSKI, w 2002 r. główny negocjator, dzisiaj dyrektor generalny ds. Edukacji i Kultury w Komisji Europejskiej: 13 grudnia rano premier Danii Anders Fogh Rasmussen dostał od premiera Millera 6 postulatów i… żadnego z nich nie zaakceptował. Zachęcił do dodatkowej refleksji. LESZEK MILLER: Zapadła cisza, wszyscy bezradnie patrzyli na siebie i wtedy ja powiedziałem, że jak nie wiadomo, co robić, to najlepiej ogłosić przerwę. Zaproponowałem, by pan Rasmussen poszedł do swoich kolegów z Piętnastki, którzy czekali piętro niżej, i powiedział im, jakie jest nasze stanowisko. Zaproponowałem także, byśmy ponownie się spotkali za dwie godziny. W przerwie w kuluarach spotykałem się z Tonym Blairem, z komisarzem Günterem Verheugenem, odpowiedzialnym za rozszerzenie i przekonywałem, że muszą wykazać elastyczność, bo słaby dla Polski wynik oznacza przegraną w referendum akcesyjnym.   JAROSŁAW KALINOWSKI: Za