Tydzień w polityce

W tych wyborach głosujący byli w zasadzie podzieleni na dwie grupy, a przegrani – liczniejsi od wygranych. W przypadku Brexitu przewaga zwolenników wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii była niewielka (52 do 48 proc.). Na Hillary Clinton oddano 1,7 mln głosów więcej niż na Donalda Trumpa – przegrała z powodu procedur wyborczych. W Polsce na PiS swe głosy oddało 37,5 proc. wyborców, ale tylko 18,5 proc. wszystkich uprawnionych do głosowania. O dojściu PiS do władzy też przesądziła ordynacja wyborcza. Poparcie dla ruchów populistycznych rośnie więc na świecie, ale w USA i w Polsce to ordynacja i jej reguły wyniosły je do władzy, a nie lud. Będą rządzili, ale liczni zwolennicy demokracji liberalnej nie znikną. Będą wpływali na bieg wydarzeń, choć w inny niż dotychczas – i w bardziej ograniczony – sposób. Wyniki wyborów zwykle odzwierciedlają długotrwałe procesy społeczne, które stanowią ich podłoże. W USA od kilku lat kurczyła się klasa średnia (badania Pew Research Center 2015 r.). Według danych Gallupa w 2008 r. do członków klasy średniej zaliczało się 63 proc. mieszkańców USA – teraz tylko 50 proc. Kryzys ekonomiczny i zmiany technologiczne spowodowały zanik wielu zawodów. Zahamowały mobilność i możliwość pięcia się po drabinie społecznej. A przecież ruchliwość społeczna to ważny element amerykańskiego mitu i mechanizm stabilizujący wiele społeczeństw. Z jednej strony zatem rosła grupa najbogatszych, ale z drugiej – sąsiedzi osuwali się w hierarchii społecznej. Wywoływało to obawy przed degradacją i pytania: co dzieje się z moją dawną, wspaniałą Ameryką? Wyborcy Trumpa chcieli powrotu do prawdziwego amerykańskiego kapitalizmu. Nasuwają się skojarzenia z sytuacją w naszym kraju. W latach 90. mobilność społeczna była w Polsce wysoka, a edukacja stanowiła przepustkę do lepszego życia. Tym bardziej że rozwijająca się gospodarka i nowe instytucje stwarzały możliwości znalezienia dobrze płatnej pracy. Z czasem dobra praca była coraz trudniejsza do zdobycia, a chętnych z wyższym wykształceniem przybywało. Zahamowała mobilność i rozbudzone aspiracje – więcej, lepiej, szybciej! – niełatwo już było zaspokoić. Może właśnie to te ambicje przy braku nadziei na lepszą przyszłość były kluczowe. Na Trumpa przecież nie głosowali biedni, lecz osoby o wyższych dochodach niż te, które osiągali wyborcy Clinton. Dla amerykańskich i brytyjskich wyborców kluczowy był światopogląd i wartości. Wiele osób obawy i frustracje wyrażało niechęcią do zachodzących zmian i tęsknotą za starym dobrym porządkiem. A wielokulturowość stała się dla nich symbolem zmian, ich esencją. Obcy i przybysze byli utożsamiani ze wszystkim, co złe, co nowe, inne. Kim dziś jesteśmy, jakim jesteśmy narodem? – to teraz istotne pytania zarówno w Stanach, jak i w Anglii. I nieważne, jakie korzyści angielskiej gospodarce przynosi energia i praca nowych przybyszów z Europy Wschodniej. Nieważne, że USA to kraj imigrantów, melting pot różnych kultur, z którego były dumne pokolenia Amerykanów. Ksenofobia oraz niechęć wobec obcych wzięły górę nad otwartością, akceptacją inności. To bardzo ważna oś podziałów. W Polsce również wartości (choć nieco inne) są główną osią dzielącą partyjne elektoraty. Niechęć do imigrantów jest najsilniejsza wśród zwolenników PiS, choć dziś w Polsce imigranci nie stanowią żadnego problemu. Zwolennicy partii Kaczyńskiego silniej niż inni popierają ścisły związek państwa i Kościoła oraz zakaz aborcji. Wyborców Trumpa, Brexitu, ale także PiS zbliża podobne postrzeganie polityki i rządzących nią mechanizmów. Globalne powiązania krajów oraz instytucji, często trudne do zrozumienia, tworzyły podatny grunt do rozpowszechniania się różnej maści teorii spiskowych. Już nie półprawdy, niedo