Ci niekompetentni starsi ludzie z małych angielskich miasteczek. Ci robotnicy z „pasa rdzy” w północnej części USA. Ci aroganccy biurokraci partyjni i bogacze, którzy myśleli, że wygranie wyborów to tylko kwestia pieniędzy i fachowców od propagandy. Czym zawiniliśmy, że po tylu latach pięknego snu budzimy się w świecie pędzącym na oślep ku palącemu słońcu i zżerającym ostatnie swe zasoby, a za sterami tego statku szaleńców sami gangsterzy, prostacy i wariaci? Cóż, zawiniliśmy, i to wszyscy – i ci prości, i ci skomplikowani. Nikt nie zadbał, by Anglicy z prowincji czuli się bezpieczniej, robotnicy w Detroit znów mieli pracę, a nowojorscy aparatczycy poznali coś więcej niż świat „House of Cards”. Nasza wina – tak wspólna i powszechna, że nie ma już komu docenić naszej skruchy i dać nam rozgrzeszenia. Nie widać też wybawców na horyzoncie. System nam się psuje, a nowy nawet nie jest w fazie projektowania. Nikt już nie naprawi demokracji parlamentarnej. Sprawy zaszły za daleko. Partie stały się branżą biznesu, polityka marketingiem i piarem, a ludzie są wolni i wściekli – ani myślą wybierać lepszych od siebie. Będą już zawsze wybierać swoich. Frustracja i resentyment będzie dominującą emocją w polityce, skoro nie może nią już być entuzjazm, nadzieja ani narodowe kompleksy. Nadzieja jest dobra dla maluczkich. Wyemancypowani obywatele, zaczajeni w swoich fejsbukowych niszach, nie pozwalają sobie na takie infantylne słabostki. Entuzjazm swoich ojców i dziadów zastąpili bezkrytycznym krytycyzmem. Nieprędko się z nim rozstaną. Nihilizm wciąga jak grzech. Demokracja, żyjąca przez ponad sto lat z posagu otrzymanego po paternalistycznym, hierarchicznym społeczeństwie przeszłości, nie jest już szczytnym ideałem i obietnicą, bo doszła dziś do własnej prawdy. Inaczej mówiąc, obietnica spełniona – lud rządzi! Jego przedstawiciele nie są już żadną nową wersją dawnej arystokracji. Koniec z elitami i protekcjonalizmem. Rozwiał się nimb ideałów i wartości otaczający klasę polityczną. Narody nie dadzą już sobie wmówić, że powinny wybierać mądrych, kompetentnych i odpowiedzialnych „państwowców”. Ani technokratów. Ani lewicowych intelektualistów gotowych podjąć się orędownictwa robotniczej czy prekariackiej sprawy. Bigda idzie. Dyzma nadchodzi. Trump przyszedł. Marine le Pen czeka w przedpokoju. Żegnaj piękna Europo. Żegnaj Brukselo, ideałami słynąca. Czas wrócić do starych sanktuariów i dawnych cudów. Znów będziemy Polakami, Niemcami, Francuzami. Kosmopolitów zaś wyślemy na Madagaskar. Przeżyliśmy traumę i teraz będziemy ją wypierać. Już zaczynamy wmawiać sobie, że nie będzie tak źle, bo system ma zabezpieczenia, bo doradcy, biurokraci, dyplomaci, bo maszyneria prawa i procedur, bo sędziowie i układy międzynarodowe. Bo Trump się opamięta, przestraszy, nauczy. Do tego Putin to w sumie rozsądny i sympatyczny gość, a Chińczycy myślą tylko o pieniądzach. Będzie dobrze – najważniejsze, że nie ma wojny i się na nią nie zanosi. Cóż, w 1937 r. też się jeszcze nie zanosiło. A co do skuteczności amerykańskiej machiny partyjno-państwowej, to właśnie pokazała, co potrafi. Gdy infantylna i nieprofesjonalna polska klasa polityczna oddaje całą władzę w ręce Kaczyńskiego, można to jeszcze traktować – patrząc z globalnego punktu widzenia – jak egzotyczną ciekawostkę z dalekiego kraju. Jednak gdy najpotężniejszy aparat partyjny świata nie jest w stanie wysunąć kandydata zdolnego pokonać najsłabszego kandydata, jakiego tylko mógł wystawić przeciwnik, to jest to już globalna katastrofa – dowód atrofii całego systemu. Ameryka nigdy już nie będzie taka jak dawniej, a w śla