Przy-PISy Redaktora Naczelnego

Czy ktoś jest przeciw temu, aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej? Jeśli nie, powinien bez zastrzeżeń poprzeć program rządzącej partii przedstawiony na zjeździe w Przysusze. Polska będzie bowiem – niekoniecznie od razu, ale po kolejnej, już niemal pewnej, kadencji PiS – przemysłową potęgą, liderem innowacji, krajem pięknym, zasobnym, bezpiecznym, szanowanym. Zbudujemy nowe mosty, port lotniczy większy niż we Frankfurcie, ścieżkę rowerową od Bałtyku do Tatr i bursztynowy szlak od Mazur do Bieszczad, odtworzymy zamki Kazimierza Wielkiego oraz stocznie i kopalnie, a każdy potrzebujący dostanie od państwa mieszkanie. Literaci otrzymają przywileje podatkowe (jeśli zechcą być „prawdziwymi autorytetami”), a telewizja publiczna stanie się jeszcze dużo bardziej pluralistyczna. Brzmi super, nieprawdaż? Kłopot tylko w tym, że tzw. średnio-starsze pokolenie, mające wątpliwy przywilej wczesnego urodzenia, już to kiedyś słyszało i już wie, jak to się kiedyś kończyło. Skojarzenia z Edwardem Gierkiem są obezwładniające. To wtedy państwo zobowiązało się załatwić i rozdać Polakom dobrobyt (jak nie z własnych, to z pożyczonych pieniędzy), pod warunkiem że nie będą się specjalnie buntować przeciw kierowniczej roli Partii. Po ponad 40 latach usłyszeliśmy niemal takie same obietnice, w tym samym tonie, z takim samym wezwaniem do jedności moralno-politycznej narodu (główne hasło w Przysusze „Polska jest jedna”). Ideologiczna innowacja jest taka: w roli zewnętrznego wroga, przed którym chroni władza, niemieckich odwetowców zastąpili „sprowadzeni przez Niemców” uchodźcy, a w roli syjonistyczno-korowskiej opozycji wystąpiły „elity”. Elity to w najnowszej wersji ideologii PiS słowo klucz, które niemal całkowicie wyparło dawny „układ”. To także jedno z głównych pojęć prawicowej publicystyki, często używane w tzw. śmiesznych formach, jako „elyty” lub „jelity”. „Czy Polacy mają prawo wybrać rząd wbrew woli elit?” – pytał retorycznie Jarosław Kaczyński na otwarcie zjazdu. Tak – odpowiadał. I władza PiS jest tego dowodem. To elity III RP, dodawał Mateusz Morawiecki, wywłaszczyły naród, uzależniły polską gospodarkę od obcych, wypchnęły Polaków na emigrację. A elity prawnicze, „kasta” sądowa – podkreślał Zbigniew Ziobro – chcą dziś odebrać Polakom demokrację. Cóż, retoryka antyelitarna zawsze jest istotą każdego populizmu, jego znakiem rozpoznawczym. Nie ma takiego zarzutu i oskarżenia, którym nie można by rzucić w elity, zwłaszcza że ani się nie bronią (nikt przecież nie występuje w imieniu „elit”), ani generalnie nie wiadomo, o kogo chodzi. To bardzo wygodny polityczny wróg: jest tajemniczy, wszechobecny, można mu przypisać dowolnie negatywne cechy i dowolny skład, przeciwstawiając zwykłym, prostym ludziom. Jak dowodzi sondaż POLITYKI, ta propaganda przynosi już pewne skutki; ledwie 20 proc. ankietowanych gotowych jest polskie „elity” obdarzyć szacunkiem i mniej więcej tyle samo chciałoby awansu swoich dzieci do elit. To dramatyczne ograniczenie społecznych aspiracji, stojące w całkowitej sprzeczności z patetycznymi deklaracjami PiS o budowie polskiej potęgi. Antyelitarność PiS ma swój oczywisty rewers: program wzmocnienia „Polski ludowej”. To tzw. klasa ludowa, czyli – według socjologicznych opisów – grupy najgorzej wykształcone, zamieszkujące wieś i małe miasteczka, tradycyjnie religijne, nieufne wobec obcych, o niskich dochodach i mobilności, mają być trwałą bazą polityczną PiS. Wszystko, co PiS czyni w warstwie kulturowej i propagandowej, zmierza do dowartościowania i utrwalenia, zamrożenia na lata, tak zdefiniowanego ludu. Ich życie – mówił Morawiecki – ma się spełniać w promieniu 30–40 km od domu. Tzw. media publiczne, ale też w ogóle mecenat państwa, reprezentowany przez Ministerstwo Kultury, mają promować sztukę popularną oraz narodową i patriotyczną (rekonstrukcje historyczne, muzea niepodległości, disco polo, marsze, festyny); orwellowsko nazwany Instytut Wolności ma wspierać publicznymi pieniędzmi głównie prawomyślne „prorządowe organizacje pozarządowe”. Przestajemy