Film „Nie jestem twoim murzynem” w reżyserii Raoula Pecka to jeden z bardziej wstrząsających dokumentów, który ostatnio powstał. Pokazuje, jak kruche są pozornie wywalczone oczywistości: emancypacja kobiet, dostęp do edukacji dla ludzi różnych narodowości, koloru skóry, orientacji seksualnej. O prawa człowieka należy ciągle zabiegać, w każdej chwili mogą nam zostać zabrane. Demokracja jest krucha, bo zbudowana na dobrej woli ludzi. Gorzej, gdy spod spodu wylezie zło. Jak to się dzieje dziś. W filmie „Nie jestem twoim murzynem” archiwalne fragmenty przemówień Malcoma X, Medgara Eversa i Martina Luthera Kinga przeplatane są zdjęciami z pacyfikowania protestów, raptem sprzed kilku lat. Ameryka poszła do przodu, miała czarnego prezydenta. A potem się cofnęła – znów wybuchają walki na tle rasistowskim. Dokument prowadzony jest z perspektywy Jamesa Baldwina, znakomitego pisarza uważanego za „czarny głos Ameryki”, znajomego Malcolma X, Eversa, Kinga. Wszyscy trzej zostali zamordowani. Baldwin nie skończył książki, którą miał o nich napisać. Film opiera się na jej zarysach oraz innych jego tekstach i publicznych wystąpieniach. W jednym z nich słyszymy słowa profesora filozofii, intelektualnego „głosu rozsądku” z niespokojnych lat 60., który dowodzi, że nie powinno się tak ciągle podkreślać kwestii koloru skóry. Bo najważniejsze, że wszyscy jesteśmy ludźmi. Baldwin kontruje emocjonalnie: to piękna opinia, ale on nie będzie ryzykował życia swojego i najbliższych w imię tej nierealistycznej wizji. Bo rzeczywistość jest inna – społeczeństwo poluje na niego, czarnego homoseksualistę – chce się go pozbyć. Przypomina to częste rozmowy o równouprawnieniu kobiet i różnicy między doświadczeniem płci. Powtarza się argument, że przecież nie istnieje podział na „kobiece” i „męskie” (w literaturze, w sposobie pracy, w kulturze itp.), bo jest tylko kategoria dobra i zła; człowieka i jego doświadczeń. Wzruszające. Tymczasem, gdy się tak temu uważnie przypatrzeć, uniwersalną okazuje się perspektywa męska – lub, jak w przywoływanym przez nas filmie – biała. W kulturze nic nie dzieje się spontanicznie, wszystko opiera się na schematach wypracowanych dekadami, w których pewna grupa społeczna pełni funkcję obcego, innego. Tego, z którym nie chcemy się identyfikować, bo różni się od nas płcią, kolorem skóry, pochodzeniem, religią, ciałem. W takim kulturowym tasowaniu większość jest siłą i czuje się pewnie, bo to ona rozdaje karty i ustala reguły społecznej gry. Nie rozumie więc, o co tyle hałasu. Przecież jest dobrze. Film Pecka pokazuje, że na wielu obszarach dobrze nie jest i nigdy nie było. Rasizm miał się dobrze 100, 50 lat temu i teraz. Książka Katarzyny Surmiak-Domańskiej o Ku Klux Klanie pokazuje, że te mechanizmy nadal działają. Tę samą Amerykę, która jeszcze rok temu miała czarnego prezydenta, dziś reprezentuje zwolennik pomarańczowego make-upu, odgrodzenia się murem od Meksyku oraz wielu innych przerażających pomysłów. Nic nie jest dane na zawsze, ani pokój, ani demokracja, ani wolność. A co się dzieje dziś z prawami człowieka w Polsce? „Odebrano mi bieliznę, bo według policjantki zachodziło prawdopodobieństwo, że powieszę się w areszcie. Sprawdzano również ręką, czy nie ukrywam żyletek i innych ostrych narzędzi w pochwie lub odbycie” – powiedziała „Wyborczej” jedna z aktywistek aresztowana za udział w proteście przeciw nielegalnej wycince Puszczy Białowieskiej (zakazał jej Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej). Obrońcy Puszczy, którzy 9 listopada 2017 r. chcieli spotkać się z kimś z dyrekcji Lasów Państwowych, zostali siłą wywleczeni z budynku. Skuto ich kajdankami, zapakowano do radiowozów i przewieziono na komendę na warszawskiej Ochocie. „Represje z ostatnich dni tylko wzma