Zaczęło się od napisu na pomniku Kościuszki w Waszyngtonie. W czasie protestów po zabiciu George’a Floyda wysprejowano na postumencie „Black lives matter”. Część osób oburzyła się, że zbezczeszczono pamięć bohatera. Na co przytomnie odpowiedziała Fundacja Kościuszkowska, że generał był abolicjonistą i wiedział, że „życie czarnych jest ważne”. Kilka dni później również warszawski pomnik został ozdobiony właśnie takim napisem.
Bitwa o pamięć trwa od lat. Żegnaliśmy już w Polsce pomniki Dzierżyńskiego, Lenina i innych. Trwa nadal „dekomunizacja” nazw ulic. Jednak nie do końca wiadomo, który zapis przeszłości stanowi skamielinę historii i powinien być naszym publicznym wyrzutem sumienia, a który lepiej usunąć. Podobnie w Brukseli. Wysoki, z hipsterską brodą, w długim płaszczu – Grażyna mija go niemal codziennie. Król Belgów Leopold II wyrzeźbiony w kamieniu przygląda się okolicy z charakterystycznym dla siebie gestem – dłoń władcy spoczywa na rękojeści szabli. Samej szabli nie widać i właśnie dlatego jest w tym ruchu coś groźnego.
Leopold II patronuje parkowi, a także ulicom, skwerom i placom w Brukseli. W ciągu lat, gdy Grażyna mija jego statuę, przewalają się w niej różne uczucia. Najpierw było święte oburzenie. Jak mogą trzymać go jeszcze na postumentach, skoro wszyscy wiedzą, że to zbrodniarz. Potem przyszła ciekawość. Najpierw tego, co zrobił belgijski władca. „Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce” Adama Hochschilda w tłumaczeniu Piotra Tarczyńskiego (wyd. Świat Książki) to najbardziej znana w Polsce historia o Kongu skolonizowanym przez króla. Jest dobrze udokumentowana i napisana tak wciągająco, że po jej odłożeniu człowiek nienawidzi głównego bohatera i to z całych sił!