Z jednej strony słyszymy jeremiady o rozmywaniu się tożsamości narodowej, którą wchłaniać ma wszystkożerna bestia europejskości. Z drugiej rośnie liczebność organizowanych przez narodowców Marszów Niepodległości. Rozmaite badania wskazują, że odmienność etniczna, narodowa, religijna już rodaków nie przeraża, ale kibolskie manifestacje rasowej nienawiści wciąż na meczach piłkarskich wybuchają. Trwa kulturowa wojna między zwolennikami otwartego społeczeństwa a wyznawcami narodowej tradycji, której najważniejszym depozytariuszem ma być Kościół katolicki.
W wykładzie inaugurującym IV Elbląskie Forum Kulturoznawcze „Jak nas widzą, jak się widzimy? Polska i Polacy: wyobrażenia, wizerunki, wizje” (24–26 września) socjolog języka prof. Andrzej Piotrowski pytał dramatycznie: jak to się dzieje, że odgrzewanie ruchów nacjonalistycznych łączy się z procesami indywidualizacji, mobilnością, otwartością na świat, relatywizmem? Z przytaczanych przez prof. Piotrowskiego badań nad tożsamością europejską wynikałoby, że jest to m.in. konsekwencja konfrontowania się z wielokulturowością, codziennego niemal doświadczania podziału „my – oni” (czyli my i obcy), który zresztą staje się coraz mniej oczywisty i dziś, w sytuacji globalizmu i przenikania się kultur, ma inne niż dawniej znaczenie.
Dawniej łatwo rozpoznawalna siatka znaczeń konstruujących zbiorowe tożsamości (w tym tożsamość narodową) staje się nieaktualna. Dotyczy to rozmaitych kategorii i obszarów społecznych zachowań, np. takich jak stosunek do ludzi odmiennych rasowo. Kiedyś słowo „Murzyn” uchodziło za właściwą i konkretną nazwę grupy etnicznej. Teraz można by powtórzyć słowa piosenki Kazika: „Okazało się, że pastor King nie był Murzynem/Ani czarnym – on był Afroamerykaninem”.