Jak się miewa polski komiks

Nie ma nic gorszego niż klątwa. A ta najbardziej znana w polskim komiksie to tzw. Klątwa Marciniaka. Zmarły w tym roku doktor Tomasz Marciniak oznajmił swego czasu, że komiks to jedyny element zachodniej popkultury, który nie zakorzenił się w naszym kraju. O tym, jak bardzo Marciniak miał rację, przekonali się w pierwszej kolejności ci artyści, których debiut przypadał na przełom lat 80. i 90. Jednym z nich był właśnie Krzysztof Gawronkiewicz. Zaczyna z wysokiego C, mając sporo szczęścia. W 1989 r. ot, tak, odwiedza redakcję „Nowej Fantastyki”. Wybiera się tam w towarzystwie dwójki znajomych z warszawskiego liceum plastycznego. Przychodzi prosto z ulicy, tuż po zakończeniu roku szkolnego, ubrany na galowo, ze świadectwem i teczką pełną rysunków. – Pamiętam, że ludzie w redakcji z uwagą obejrzeli nasze prace i postanowili, że przeprowadzą mały konkurs. Każdy z nas miał zrobić ilustrację do opowiadania, a zwycięzca mógł liczyć na publikację i współpracę – wspomina Gawronkiewicz. Gdy następny numer „Nowej Fantastyki” trafia do kiosków, okazuje się, że cała trójka zwyciężyła ex aequo. Tak rozpoczyna się współpraca młodego wówczas rysownika z uznanym periodykiem. Gawronkiewicz nie tylko ilustruje opowiadania do „Fantastyki”, ale także publikuje komiksy w siostrzanym magazynie „Komiks-Fantastyka”, będącym oknem na świat dla miłośników frankofońskiego komiksu. To właśnie w redakcji „Nowej Fantastyki” poznaje Macieja Parowskiego, cenionego krytyka literatury fantastycznej, redaktora, a także scenarzystę komiksowego – znanego przede wszystkim z „Funky’ego Kovala”. Rozpoczynają pracę nad „Burzą” – alternatywną historią drugiej wojny światowej, w której wojska Wehrmachtu ponoszą sromotną klęskę z powodu trudnych warunków atmosferycznych, bo sprzęt niemiecki tonie w błocie. Klęskę w pewien sposób ponoszą także autorzy, bo mimo doskonałego początku „Burza” jako komiks pozostaje nieukończona – po latach Parowski doprowadza całość do finału w formie powieści. Nie przeszkodzi to jednak w niczym, by komiks otrzymał miano kultowego, a robienie komiksów kultowych i nieukończonych stanie się przez pewien czas wizytówką Gawronkiewicza i doświadczeniem wielu jego rówieśników.  Smutno, więc krótko Lata 1990–2000 to dla rodzimych twórców komiksowych okres tzw. wielkiej smuty. Wydawcy nie zamawiają albumów u polskich twórców, bo zagraniczne licencje są o wiele tańsze. Rynek zalewają przypadkowe serie, nowi wydawcy czasem nie znają się na temacie, często kończą swoją przygodę z historiami obrazkowymi po kilku tytułach. – Dlatego każdy rysował krótkie formy, które można było opublikować w zinie albo wysłać do Łodzi na konkurs organizowany przez festiwal komiksu. Jedynym sensownym źródłem zarobku była wtedy prasa albo storyboardy dla agencji reklamowych – komentuje dziś Gawronkiewicz. Branża reklamowa wchłania wielu rysowników, którzy komiksy rysują już głównie dla przyjemności – zwykle kilkustronicowe opowieści publikowane w licznych zinach i magazynach komiksowych przeznaczonych dla wąskiego kręgu fanów. W ten sposób publikuje również Gawronkiewicz, a liczbę tych prac uświadamia dziś zbiór „Krzesło w piekle” – opasła antologia krótkich prac, szkiców i niedokończonych projektów, wydana nakładem Kultury Gniewu. Natomiast do storyboardów nie ma serca i stawia raczej na współpracę z rosnącymi wówczas prasą i magazynami lifestyle’owymi. – Rysowanie storyboardów to posługiwanie się kliszami, co jest dla mnie wypalające. Stosowałem więc płodozmian: przez kilka miesięcy brałem zlecenia reklamowe, potem robiłem 2–3 miesiące odpoczynku, żeby było mnie stać na pracę nad autorskimi komiksami. Do tego cały czas rysowałem coś dla prasy. Miasteczko z morałem Właśnie dla prasy powstaje najsłynniejsza seria rysowana przez Gawronkiewicza do scenariusza Dennisa Wojdy „Miasteczko Mikropolis”. Być może nie powstawałaby, gdyby nie spotkanie z nieżyjącym już dziś i debiutującym późno jako pisarz Maciejem Malickim. W latach 90. wydaje on czasopismo komiksowe „Kelvin&Celsjusz” z przedrukami humorystycznych komiksów z prasy zachodniej. „Mikropolis” ma je uzupełniać i wpasować się w całość, ale „Kelvin&Celsjusz” po kilku numerach znika z rynku, autorzy zostają jednak ze świetnym pomysłem, który kupują inne redakcje. Wojda i Gawronkiewicz publikują paski z cyklu „Mikropolis” w wielu tytułach: „Gazecie Wyborczej” (dodatek „Co Jest Grane”), „Fluidzie”, „Plastiku”, „Meblach”, „Aktiviście”. Do każdego pisma powstają inne odcinki, natomiast autorzy planują je w taki sposób, by później całość wydać w postaci albumów. „Mikropolis” to historia w pewien sposób podobna do słynnych „Fistaszków”, tyle że występują w niej także dorośli. Bohaterowie – wychowywany samotnie przez Babcię Ozrabal, romantyczny poeta Bruno czy lokalny pijaczek Bruno – mieszkają w depresyjnym miasteczku i są prawdziwymi oryginałami. Groteskowym rysunkom Gawronkiewicza towarzyszy czarny humor Dennisa Wojdy, czerpiący inspirację z przewrotnej i gorzkiej refleksji nad codziennością. Równolegle do prac nad „Mikropolis”, po godzinach i przez lata, powstaje najbardziej intrygujący i najlepszy w dorobku Gawronkiewicza album „Achtung Zelig” do scenariusza Krystiana Rosenberga, czyli tak naprawdę Krzysztofa Rosińskiego, siostrzeńca Grzegorza Rosińskiego, który celowo postanawia pracować pod pseudonimem, by nie korzystać ze sławy nazwiska. Pierwsze plansze pojawiają się na łamach magazynu „AQQ” w 1993 r., ale całość wychodzi na światło dziennie dopiero w 2004 r. Podobnie jak „Burza”, przez lata komiks „Achtung Zelig” w środowisku otacza kult, ale tę historię udaje się doprowadzić do finału, choć po drodze autor przerysowuje pierwsze plansze na nowo. To opowieść o dwójce humanoidów (jeden o twarzy żaby, drugi ma fizjonomię jaszczura), ojcu i synu z gwiazdami Dawida na ramionach, którzy samotnie wędrują przez mazowieckie równiny i trafiają na niemiecki oddział pod dowództwem faszystowskiego maga, który musi wykonać osobliwy rozkaz: wywieźć z Polski wszystkie rodzime zwierzęta, aby zastąpić je zwierzętami z Rzeszy. Rosenberg i Gawronkiewicz budują historię na pograniczu absurdu oraz rzeczywistości, metaforyzują historią, przez co opowieść o Holocauście staje się jeszcze bardziej przerażająca. Gawronkiewicz i Rosenberg decydują się na album surrealistyczny w treści, za to realistyczny w formie, pełen dopracowanych detali, a także doskonale przedstawionej polskiej przyrody. Staje się najlepszą polską komiksową opowieścią o Holocauście i właściwie pozostaje nią do dziś, a w 2011 r. trafia do prestiżowej publikacji „1001 Comics You Must Read Before You Die” („1001 komiksów, które musicie przeczytać przed śmiercią”) jako jeden z dwóch polskich komiksów – drugim jest „Antresolka Profesorka Nerwosolka” Tadeusza Baranowskiego. Za dużo Zachodu Praca nad albumową wersją „Achtung Zelig” zbiega się w czasie z międzynarodowym konkursem organizowanym przez telewizję arte i jednego z największych i komercyjnych frankofońskich wydawców komiksowych Glénat. Gawronkiewicz startuje w nim ze scenarzystą Grzegorzem Januszem, który koncertowo wygrywa większość konkursów komiksowych organizowanych w kraju. Tym razem duet Gawronkiewicz-Janusz zwycięża za granicą, ale z czasem i to staje się dla rysownika wyzwaniem. W 2005 r. na Zachodzie ukazują się zarówno „Achtung Zelig” – nakładem C