Grzegorz Rosiński – nie tylko ojciec Thorgala

Powiedz, Grzegorzu, ilu kolegów zatrudniłeś do tych ilustracji? – pyta z przekąsem młodego artystę wydawca z Naszej Księgarni, gdy ten przedstawia mu swoje prace do książki „Człowiek jest mocny”, opowiadającej o historii ludzkich dokonań naukowych. Grzegorz Rosiński każdą epokę ilustruje bowiem w innym stylu: obrazy dotyczące średniowiecza upodabnia do drzeworytu, a te dotyczące wynalazków z XIX w. do secesji. Eksperymentuje, zmienia języki wizualnej narracji. Jest 1968 r. i jego twórczość ma na razie niewiele wspólnego z graficznym realizmem, z jakiego później zasłynie, tworząc „Thorgala”. Na razie jeszcze mieszka i pracuje w Polsce: nie musi formatować się do jednego stylu, nie musi być fachowcem od perfekcyjnego, realistycznego rysunku, którego tak bardzo pożąda frankofoński przemysł komiksowy. Za chwilę będzie zajmował się komiksem w pełni profesjonalnie, a jego spektakularna kariera stanie się niespełnionym marzeniem następnych pokoleń polskich rysowników, co na swój sposób stanie się dla nich obciążające. W wydanej właśnie przez Egmont monografii (albo – jak kto woli – bogato ilustrowanym wywiadzie rzece) „Grzegorz Rosiński” również przeważa swoisty thorgalocentryzm, ale trudno się temu dziwić, bo książka tworzona była z myślą o czytelniku francuskim, a autorem rozmów z Rosińskim jest francuski dziennikarz komiksowy Patrick Gaumer. Stąd dla polskiego czytelnika niektóre pytania związane z kontekstem społeczno-politycznym mogą wydawać się niepotrzebne i nazbyt oczywiste. Za to nieocenione w tej książce są fragmenty, w której Gaumer i Rosiński rozmawiają o sztuce, plastycznych fascynacjach i ambicjach ojca „Thorgala”, które nie ograniczają się jedynie do komiksów i pozwalają spojrzeć na Rosińskiego jako wszechstronnego twórcę. Także na artystę, który doskonale wie, że projektowanie nie polega na promowaniu indywidualnego stylu, ale każdorazowym dobieraniu języka graficznego do danego projektu i celu. A ten sposób myślenia projektowego widać najlepiej właśnie w niekomiksowej, przedthorgalowej twórczości Rosińskiego. Paradoksalnie wyrosła ona na gruncie artystycznej edukacji, całkowicie negującej komiks jako wartościowe medium artystyczne. W latach 50. uparte rysowanie komiksów w szkole plastycznej może się dla młodego człowieka skończyć nawet usunięciem ze szkoły. Taki los spotyka Bogusława Polcha, który siedzi z Grzegorzem Rosińskim w jednej ławce. Rosiński antykomiksowego zakazu słucha i historie obrazkowe rysuje do szuflady. Dzięki dobremu warsztatowi i niezdradzaniu się zbytnio ze swoim zamiłowaniem do historycznego, realistycznego malarstwa polskiego dostaje się na warszawską Akademię Sztuk Pięknych, która neguje wszystko, wszystko, co wiąże się z tradycyjną sztuką. Rosiński nie stawia oporów, chłonie artystyczny ferment tamtych lat: kształtuje się polska szkoła plakatu, wykuwa doceniana na całym świecie rodzima ilustracja. Chcąc uniknąć profesorów o zacięciu wybitnie awangardowym, zapisuje się do pracowni Jana Marcina Szancera, gdzie asystentem jest Janusz Stanny, a wpływ tej edukacji widać wyraźnie w ilustracjach książkowych Rosińskiego. Doskonale wpisują się w tendencje panujące w polskiej ilustracji tamtych lat. Niektóre z nich są atrakcyjne do dziś. Sam Rosiński wyraźnie mówi Gaumerowi, że bardzo ceni sobie swoje ilustratorskie zajęcia – szczególnie te na potrzeby podręczników szkolnych, bo jako miłośnik kultury popularnej odczuwa dumę, że dzięki materiałom edukacyjnym tak wiele osób mogło obcować z jego twórczością. „Nie uważam się za klasycznego autora komiksów, ponieważ komiks był tylko jedną z form mojej działalności” – wyznaje w książce Rosiński. Niestety, Gaumer wpływowi Stannego i Szancera na Rosińskiego zbyt wiele miejsca nie poświęca. Polska Wikipedia ilustratorskie dokonania Rosińskiego zbywa milczeniem i nie uwzględnia ich w bibliografii artysty, który przecież ma na tym polu niemały dorobek. Począwszy od wspomnianych już podręczników, książek edukacyjnych, po ilustracje do literatury przygodowej. Rosiński z ilustracji robi również dyplom u Szancera, tworzy cykl prac do „Pożegnania z bronią” – w swoim charakterze bardzo reporterskich, mocnych, operujących mroczną czarno-białą plamą, budującą ponury i brudny obraz wojny. Autor „Thorgala” chętnie zajmuje się tą tematyką, bo wojna niezwykle silnie odciska piętno na jego dzieciństwie. Powojenny niedostatek, krótki epizod w zniszczonym Wrocławiu, będącym swego rodzaju rajem dla małego chłopca lubiącego buszować w ruinach, ale także widok radzieckich wojsk nad Sanem w Stalowej Woli – to wspomnienia i obrazy, które pozostają w jego pamięci na zawsze. Widać to w serii nastrojowych, a jednocześnie przygnębiających pocztówek do książki „Chłopcy ze Starówki” Haliny Rudnickiej, opowiadającej o paczce przyjaciół mieszkających w zgliszczach stolicy i starających się stworzyć choćby namiastkę normalnego dzieciństwa w skrajnie niesprzyjających okolicznościach. Co ciekawe, choć Rudnicka opowiada o przyjaźni, u operującego malarską plamą Rosińskiego bohaterowie ukazani są w chwilach samotności, pośród wyraźnie dominujących i wypalonych budynków. Podobnie było w przypadku 14-tomowej serii książek przygodowych i jednocześnie propagujących przyjaźń polsko-radziecką „Uwaga, Piegowaty”, napisanej przez Kazimierza Dębnickiego, byłego żołnierza Armii Ludowej. „Zorientowałem się wówczas, że przekładam swoje emocje na język wizualny. Nie musiałem się długo namyślać nad tymi rysunkami, nie grzebałem w dokumentacji. Wystarczyło tylko, bym sięgnął do własnej pamięci” – mówi Gaumerowi. Do tekstu Dębnickiego Rosiński projektuje zarówno barwne okładki, jak i szkicowe, dynamiczne rysunki piórkiem, bardzo ekspresyjne i zarazem symboliczne. Choć dziś znany jest przede wszystkim z kolorowych komiksów, to w czerni i bieli czuje się znakomicie, tak samo jak w tradycyjnych technikach graficznych. Doskonale widać to w przypadku ilustracji do dwóch książek Ewy Nowackiej, specjalistki od