Co zobaczymy w tym roku na festiwalu Misteria Paschalia

Dorota Szwarcman: – Przyjeżdża pan coraz częściej do Polski ze swym zespołem Le Poème Harmonique, dając zarówno koncerty kameralne, jak i spektakle sceniczne, jak „Le carnaval baroque” podczas styczniowego festiwalu Opera Rara w Krakowie. Vincent Dumestre: – Od 10 lat współpracujemy z polskimi festiwalami i zawiązała się między nami prawdziwa przyjaźń. W Polsce muzyka dawna coraz bardziej się rozwija. Macie znakomite zespoły, jak np. Capella Cracoviensis, które robią dobrą robotę w dziedzinie muzyki XVIII w. Nawiązanie przez nas współpracy, także artystycznej, było więc naturalne. Z chórem Capelli Cracoviensis nagraliśmy wspólnie „Te Deum” Charpentiera i Lully’ego dla wytwórni Alpha, daliśmy też razem szereg koncertów. Ale tegoroczne Misteria Paschalia będą nowym etapem naszej współpracy z Polską. Po odejściu wcześniejszego szefa imprezy Filipa Berkowicza Robert Piaskowski z Krakowskiego Biura Festiwalowego zaproponował nową formę festiwalu: co roku zapraszać się będzie artystę, któremu da się swobodę (w miarę możliwości) w układaniu programu. Pierwszym więc muzykiem kuratorem zostałem ja, a tematem – Francja. Program nie ogranicza się jednak do muzyki francuskiej, jest w nim też wiele muzyki włoskiej oraz Pasja Telemanna. Czy francuskość festiwalu ogranicza się do wykonawców? Nie, zresztą i wykonawcy są nie tylko francuscy. Po prostu program ma, by tak rzec, French touch. Są w nim formy specyficznie francuskie, np. cykl leçons de ténèbres, czyli ciemnych jutrzni. Te nabożeństwa, oparte na „Lamentacjach Jeremiasza” i odprawiane w Wielkim Tygodniu późnym wieczorem, w blasku świec i z rytuałem gaszenia ich na zakończenie, stały się we Francji bardzo popularne w połowie XVII w. Pamiętam pierwszy krakowski występ Le Poème Harmonique z dziełami Michela de Lalande’a, właśnie z owym gaszeniem świec… Ciemne jutrznie autorstwa różnych kompozytorów były już w Krakowie wykonywane, nie tylko przez nas, ale nigdy wcześniej nie pokazano ich w formie trzydniowego cyklu, dzień po dniu, z trzema lekcjami za każdym razem, przeznaczonymi na dany dzień Wielkiego Tygodnia, plus finałowe Miserere. Znajdą się w tym cyklu utwory, które nie były jeszcze współcześnie wykonywane – to będzie światowe prawykonanie. Wracając do całości programu, rzeczywiście rozpoczynamy muzyką włoską: cyklem „Selva morale e spirituale” Claudia Monteverdiego. Uznaliśmy to za nasz obowiązek, ponieważ w tym roku przypada 450. rocznica jego urodzin. Występujemy z MusicAeterna, świetnym rosyjskim zespołem z Permu, którego założycielem jest Teodor Currentzis, a z którym również ostatnio stale współpracujemy. To będzie szczególny koncert: przed ołtarzowym tryptykiem w kościele św. Katarzyny, także z oświetleniem świec. Podobnie będzie także na innych koncertach, ponieważ mam wewnętrzne przekonanie, że w formie mniej czy bardziej steatralizowanej ta muzyka jest lepiej przyswajalna, zyskuje w nadaniu jej nowych kontekstów. A właściwie nie nowych, ponieważ jest to nawiązanie do form jej wykonywania z epoki. Mówi się, że człowiek ma pięć zmysłów, ale one przecież funkcjonują wspólnie. Koncert, na którym przyjemność dla ucha jest połączona z przyjemnością dla oka, zyskuje na pięknie. Dlatego właśnie istnieje opera i dlatego ludzie ją kochają. Chcemy więc na tegorocznych Misteriach Paschaliach stworzyć na nowo dynamikę teatralizującą koncerty. Mamy też w programie rodzaj opery kościelnej, kolejne dzieło włoskie – „Il Terremoto” Antonia Draghiego. To będzie podobno współczesne prawykonanie? Tak, premiera światowa. Misteria Paschalia są jej producentem. Czy pozostanie w waszym repertuarze? Mam nadzieję. Chcielibyśmy ją zaprezentować na całym świecie. To jest dzieło rzadkie, ponieważ w muzyce religijnej z reguły operę zastępuje oratorium. Jednak w Wiedniu w końcu XVII w. cesarz Leopold I zarządził, że co roku na Wielki Tydzień będzie się komponować opery kościelne, do wystawiania w kościołach, z minimalnymi dekoracjami – krzyżem, Grobem Pańskim i oświetleniem świec gaszonych przez śpiewaków jak podczas ciemnych jutrzni. W taki właśnie sposób wykonywano wówczas te dzieła i my spróbujemy to odtworzyć. Tytułowe „trzęsienie ziemi” to chaos, który pojawia się w momencie śmierci Chrystusa. Libretto opowiada o momencie, w którym Chrystus umiera, i co wydarza się zaraz potem. Postaci to: Głos Nieba, Głos Nauki, Głos Wiary, św. Jan, Magdalena i Dziewica. Jest to więc idealne dzieło na ten festiwal. Nocny cykl ciemnych jutrzni zostanie wykonany pod hasłem Tenebrae, a cykl koncertów wieczornych nazwał pan Vanitas. Dlaczego? Vanitas (marność) to termin ogólny; chciałem nim objąć muzykę, która może być liturgiczna, paraliturgiczna, tworzona dla kościoła – jak np. opera, o której mówiliśmy – ale może być też muzyką dla domu, tyle że nie świecką, lecz duchową. Będzie więc w tym cyklu zarówno owa opera, jak dzieło mszalne „Messe des Morts” Jeana Gillesa, którą wykona Skip Sempé z Capriccio Stravagante, będzie też np. „Stabat Mater” Pergolesiego, wykonane w dość szczególny sposób. To jedno z najbardziej znanych dzieł w repertuarze barokowym, w którym wystąpi m.in. dobrze znana w Polsce rosyjska sopranistka Julia Lezhneva, ale publiczność będzie mogła odkryć ten utwór na nowo, ponieważ umieścimy go w kontekście neapolitańskim z epoki Pergolesiego. W jego czasach podczas Wielkiego Tygodnia szło się do kościoła z procesją przez miasto, wykonując ludowe śpiewy neapolitańskie, i kończono „Stabat Mater”. To też teatralizacja. W istocie – wejdziemy na salę nie od strony sceny, lecz będziemy szli wielką procesją pomiędzy publicznością, wejdziemy na scenę i później przejdziemy do śpiewów neapolitańskich z piękną, gęstą polifonią trzech głosów męskich, a „Stabat Mater” wykonamy na zakończenie. W ramach cyklu Vanitas mieści się też występ Ensemble Matheus prowadzony przez Jeana-Christophe’a Spinosiego, który zamknie cały tydzień programem świeckim w Poniedziałek Wielkanocny. Koncert świecki na koniec jest już tradycją tego festiwalu. Słusznie. Wracając jeszcze do wykonawców, wystąpią na festiwalu zespoły dobrze znane, ale też młode i obiecujące, które dopiero rozpoczynają karierę, a które chciałem pokazać publiczności krakowskiej. Np. młode, 25-letnie sopranistki Eva Zaïcik i Victoire Bunel, także młode zespoły, jak Taylor Consort założony przez Justina Taylora, który właśnie otrzymał w Brugii nagrodę „Victoire de la Musique”, a ma zaledwie 24 lata. W sumie więc budujemy dla polskiej publiczności obraz, fotografię tego, co dzieje się w dziedzinie muzyki barokowej we Francji. Zespołem-rezydentem festiwalu jest oczywiście Le Poème Harmonique. Siedziba zespołu znajduje się w Normandii? Tak, w Rouen – to jedno z dwóch największych miast normandzkich. Działamy w pięknej zabytkowej Chapelle Corneille, którą wynajmuje nam region. Prowadzicie również działalność edukacyjną. To dziedzina bardzo dla mnie ważna. Osobiście nie nauczam, nie mam