Dla dzieci można pisać ciekawie także o poważnych sprawach

Gianni Rodari to najpopularniejszy włoski autor piszący dla dzieci w drugiej połowie XX w., przez wielu uznany za mistrza gatunku, laureat „małego Nobla”, nagrody imienia Hansa Christiana Andersena. Był również teoretykiem literatury dziecięcej i naukowo zajmował się kwestią wychowania. Swoją twórczość kierował do dzieci wykluczanych społecznie, ale w jego stylu nie było paternalizmu, wypływał raczej z szacunku do młodego czytelnika. W „Gelsomino w Kraju Kłamczuchów” i „Historyjkach o Alicji, która zawsze wpadała w kłopoty” ten gest wciąż promieniuje. Za sprawą Gelsomino, młodzieńca o wyjątkowo mocnym głosie, którego siła burzy budynki i co niektórym zwiewa peruki z głów, wyruszamy w podróż do Kraju Kłamczuchów. W państwie tym znane nam słowa oznaczają coś zupełnie innego. I tak „atrament” to „chleb”, a wszystko, co „fałszywe”, jest wyjątkowo pożądane. Początkowo niezręczne zachowania bohatera tłumaczy mu nowo poznany znajomy: „Tutejsze prawa nakazują wszystkim kłamać. Temu, kto chciałby mówić prawdę, na zapłacenie kar nie starczyłoby własnej skóry, wliczając nawet ogon”. Pomysł Kraju Kłamczuchów zrodził się w głowie dowódcy pirackiej bandy, która podbiła spokojne państewko. W obawie przed nieposłuszeństwem obywateli król Giacomone Pierwszy rozkazuje stworzenie nowego języka, w którym słowo „pirat” będzie oznaczało „uczciwy człowiek”. „Zmienicie nazwy wszystkich rzeczy, imiona ludzi i zwierząt. Na początku niech ludzie, zamiast mówić »dzień dobry«, życzą sobie »dobrej nocy«. W ten sposób moi wierni poddani będą każdy swój dzień zaczynać od kłamstwa” – tłumaczy swoim kompanom Giacomone. Pomysł herszta pirackiej bandy wydaje się o tyle słuszny, że to właśnie w ramach języka zaczyna się porządkowanie świata. Wtłoczenie mieszkańców kraju w nowy porządek językowy uniemożliwi im obalenie autorytarnej władzy. Bo przecież rewolucja zaczyna się w języku. Rodari w „Gelsomino…” stawia diagnozę społeczeństwa pod panowaniem władcy absolutnego. Giacomone Pierwszy mieszka w wielkim pałacu na kształt Wersalu. Jego ulubionym zajęciem jest przymierzanie niezliczonych peruk. Kraj Kłamczuchów jest państwem nadzoru, więzień i szpitali psychiatrycznych dla wszystkich tych, którzy nie wstydzą się mówić prawdy. To też kraj smutnych robotników, dla których miły zapach kwiatów jest nieznanym luksusem. To również kraina głodu, gdzie kuchcik czuje prawdziwe szczęście, zajadając się główką kapusty. Ale Rodari nie pozostaje na przygnębiającym obrazie świata i przez pomysłowych bohaterów uczy czytelnika obywatelskiego nieposłuszeństwa. Zaczyna się od małego sabotażu: krytykujących władzę haseł na murach, ale też zwykłej życzliwości i pomocy innym. Proza Włocha daje tym samym wyraz wiary w aktywne społeczeństwo obywatelskie, które może dać opór fanatycznemu terrorowi. W mikroskali szkoła obywatelskości jest też obecna w „Historyjkach Alicji…”, gdzie sąsiedzi pożyczają sobie codzienne gazety w celu zaoszczędzenia pieniędzy. Twórczość Włocha daleka jest od nachalnego moralizatorstwa. Przy pomocy antyprzykładu Kraju Kłamczuchów Gianni Rodari wskazuje na wartość prawdy. Ale nie kiwa palcem. Bajkowy świat Rodariego nie jest czarno-biały. Dużo w nim zwyczajności i miejsca na przemianę bohaterów. Z drugiej strony w „Historyjkach Alicji…” zdaje się tłumaczyć z b