Dziewczynka za siedem krów
Dziewczynka za siedem krów. Jak po wojnie wykupywano żydowskie dzieci
Dwa zeszyty Lejba Majzelsa Anna Bikont znalazła, kiedy pracowała nad książką o Irenie Sendlerowej. Szaroniebieskie, szesnastokartkowe, wyblakłe, z napisem „Sprawozdanie z podróży służbowych L. Majzelsa w sprawie poszukiwania dzieci znajdujących się w rękach Polaków”. W zeszytach były 52 nazwiska dzieci, o które ktoś z krewnych na świecie się upomniał. Lejb Majzels z Centralnego Komitetu Żydów w Polsce wsiadał w pociąg, autobus, na furmankę, czasem szedł piechotą do miejscowości, gdzie mógł znaleźć wspomniane dziecko. Miał „dobry”, nieżydowski wygląd i często sporo pieniędzy przy sobie.
Bikont po latach odbywa podobną drogę, tyle że prowadzi ona przez archiwa, telefony, maile, podróże międzykontynentalne, idzie śladem zapisanych nazwisk dzieci. I jest to podróż wstrząsająca dla czytelnika z wielu względów – przede wszystkim dlatego, że oświetla szarą strefę kupowania dzieci i wyciągania ocaleńców za wszelką cenę z Polski. Widzimy dzięki niej, co znaczyło być dzieckiem, które nadal, choć wojna się skończyła, najbardziej bało się, że ktoś odkryje jego żydowską tożsamość. Pokazuje też głębokie struktury antysemickie, przyswajane przez te dzieci po to, żeby się wtopić w otoczenie, być niewidocznym. Bikont nie tworzy syntezy, pokazuje wycinek powojennej rzeczywistości skupiony na postaciach po to, żebyśmy mogli zobaczyć powikłane losy i na chwilę wejść w skórę bohaterów. Każda z tych historii zamienia się tu w pasjonujące śledztwo, które czyta się jak historię detektywistyczną.
Nowa książka Anny Bikont uzupełnia „Sendlerową. W ukryciu” i „My z Jedwabnego”. Autorka idzie dalej tropami, które wtedy odnalazła. Książka o Sendlerowej miała na początku przede wszystkim opowiadać o uratowanych (i nieuratowanych dzieciach), ale w rezultacie pozostały one w cieniu postaci Sendlerowej.