To, że żyjemy w czasach powszechnego infantylizmu, jest, na pierwszy rzut oka, obserwacją trywialną. A jednak Francesco M. Cataluccio napisał na ten temat odkrywczą, zajmującą, a chwilami bardzo zabawną książkę.
Jej celem było opisanie historii ostatniego stulecia jako dziejów galopującego zdziecinnienia. „Niedojrzałość. Choroba naszych czasów” opowiada tę historię przez pryzmat konkretnych prądów artystycznych, ruchów politycznych, utworów i bohaterów literackich, filmów, a nawet środków lokomocji. Pomyli się jednak ten, kto dostrzeże w książce Cataluccia jedynie przegląd zjawisk, prądów i idei, składający się na mozaikowy obraz epoki, której bohaterami są futuryści, komuniści, buntownicy 1968 r., ale też, niemal na równych prawach, Mary Poppins, Myszka Miki i postaci z japońskich mang. W książce zawarty jest bowiem pewien zamysł porządkujący, a nawet szeroko zakrojona diagnoza współczesności.
Autorowi chodzi o zderzenie dwu przenikających kulturę, uniwersalnych postaw: dojrzałości, polegającej na samoświadomości, odpowiedzialności, liczeniu się z rzeczywistością, ironii, sceptycyzmie – i niedojrzałości, czyli irracjonalizmu kultury masowej, ucieczki od rzeczywistości w świat łatwych podniet i zbiorowych uniesień.
Cataluccio, któremu pobyt na stypendiach w PRL pomógł otrząsnąć się z młodzieńczej, infantylnie pojmowanej lewicowości, dziś okazuje się, w jakiejś mierze, konserwatywnym krytykiem kultury. Wskazuje na negatywny wpływ chrześcijaństwa, romantyzmu i freudyzmu, które, doceniając dzieciństwo, prowadziły do zwycięstwa zdziecinnienia. Jednocześnie z tęsknotą ogląda się w stronę świata grecko-rzymskiego, z jego ideami obywatela, mędrca, senatora.
To, że Cataluccio nie rezygnuje z mocno krytycznej oceny współczesności, nie czyni wcale z niego nudnego belfra. Jego podejście do opisywanego zjawiska jest bowiem mocno ambiwalentne – nietrudno w nim dostrzec przejawy fascynacji. Niedojrzałość jest jednocześnie groźna i uwodzicielska, destrukcyjna i płodna. Jak u Gombrowicza – słusznie potraktowanego jako klasyk tematu.
Francesco M. Cataluccio, Niedojrzałość. Choroba naszych czasów, przeł. Stanisław Kasprzysiak, Wyd. Znak, Kraków 2006, s. 292
Przeczytaj fragment książki
