„Teoria, w oparciu o którą można dalej pracować”: mechanizm mimetyczny
Działanie mechanizmu mimetycznego
Chcielibyśmy, aby dla większej jasności przedstawił Pan w tym rozdziale główne pojęcia Pańskiej teorii. Na początek prosimy o zdefiniowanie i rozróżnienie pojęć pragnienia mimetycznego i mechanizmu mimetycznego, które rozwija Pan w swoich książkach.
Wyrażenie „mechanizm mimetyczny” obejmuje bardzo szerokie spektrum zjawisk: oznacza cały proces, który rozpoczyna się pragnieniem mimetycznym, trwa w rywalizacji mimetycznej, dochodzi do wrzenia w kryzysie mimetycznym lub ofiarniczym i kończy się rozwiązaniem, jakim jest kozioł ofiarny. Aby wyjaśnić cały ten przebieg, trzeba zacząć od samego początku, to znaczy od pragnienia mimetycznego.
Przede wszystkim musimy rozróżnić pragnienie i ochotę. Ochota na jedzenie czy na seks nie jest jeszcze pragnieniem. Jest to popęd biologiczny, który pragnieniem staje się dzięki naśladowaniu jakiegoś wzorca; otóż obecność tego wzorca jest zasadniczym elementem mojej teorii. Skoro pragnienie ma charakter mimetyczny, a zatem naśladowczy, to podmiot pragnie przedmiotu, który posiada lub którego pragnie jego wzorzec. Podmiot jest zanurzony w tym samym świecie co jego wzorzec albo też w innym świecie. W tym ostatnim wypadku nie może, oczywiście, posiadać tego samego przedmiotu, który posiada lub którego pragnie wzorzec, i może nawiązać z nim jedynie – jak to nazywam – relację pośrednictwa zewnętrznego. Jeśli, dajmy na to, mój ulubiony aktor – który stał się moim wzorcem – i ja żyjemy w różnych środowiskach i bezpośredni konflikt między nim a mną jest niemożliwy, to wówczas to, co nazywam pośrednictwem zewnętrznym nie wywołuje konfliktu.