Astrologia, magia i alchemia oraz na gruncie cywilizacji zachodniej także kabała uznawane są za dyscypliny ezoteryczne. W ujęciach teoretycznych ezoteryka jest traktowana niekiedy jako najbardziej żywotna część religii, w innych zaś jako forma stosunku do sacrum zupełnie od niej osobna. W przeciwieństwie do religii, która akcentuje raczej aspekt kolektywny i instytucjonalny, ezoteryka miałaby podkreślać indywidualny i niezapośredniczony stosunek do tego, co nadprzyrodzone. Nic zatem dziwnego, że łączy się ona ściśle z procesem inicjacji (wewnętrznej przemiany człowieka) oraz zwraca uwagę na relację mistrz - uczeń.
Ze względu na swój kreacyjny i wolnościowy charakter ezoteryka była i jest inspiracją dla wielu twórców, stanowiła też ważną część składową wielkich epok historycznych w sferze kultury. Jako przykłady wystarczy wskazać renesans oraz przełom XIX i XX wieku. W tym ostatnim przypadku ezoteryka europejska, wzbogacona o doświadczenia religii Wschodu (głównie Indii) oddziałała na ówczesną awangardę literacką oraz przyczyniła się do powstania psychologii, religioznawstwa i orientalistyki.
Wspomnianym dyscyplinom ezoterycznym i ich odzwierciedleniu w sztukach plastycznych poświęcona jest książka wydawnictwa Arkady z jego nowej serii „Leksykon". Pozycja ta podzielona jest na trzy części noszące nazwy tradycji ezoterycznych. Każda z nich z kolei składa się z około trzydziestu tematów szczegółowych. Na przykład w dziale dotyczącym magii możemy znaleźć takie zagadnienia jak powszechna sympatia, miłość, choroba miłości, zwierzęta i rośliny magiczne, sztuka pamięci, gry ezoteryczne czy magiczne miasta.
Tematy szczegółowe są prezentowane poprzez krótkie wprowadzenie oraz materiał ilustracyjny, ponadto do każdej z ilustracji podano objaśnienie jej najważniejszych elementów symbolicznych. Ikonografia jest bardzo bogata, zawiera ponad trzysta ilustracji przedstawień (przede wszystkim malarskich) ze wszystkich epok, począwszy od starożytności, aż po czasy współczesne. Najliczniej jest reprezentowany, co oczywiste dla tej problematyki, renesans oraz wiek XX, a wśród autorów najczęściej powtarzają się nazwiska Chagalla, Goi, Boscha, Blake'a i Dürera.
Czy rzeczywiście wszystkie przedstawione w leksykonie dzieła sztuki były świadomie inspirowane ezoteryką? Tak na temat tego zagadnienia wypowiada się autorka książki: „postanowiliśmy zestawić obrazy niewątpliwie o treści ezoterycznej [...] z dziełami, które na przestrzeni epok zostały zinterpretowane na sposób hermetyczny" (s. 7).
Omawiana publikacja będzie z pewnością pożyteczna dla wszystkich interesujących się historią sztuki, symboliką, a także historią ezoteryki.
Matilde Battistini, Astrologia, magia, alchemia, przekł. Ewa Morka, Arkady, Warszawa 2006, s. 384.
- Przeczytaj fragment książki
- Kup książkę w merlin.pl