Dziesięcioosobowa dęta Orkiestra Polonezy, napisanymi przez Marcina Maseckiego specjalnie dla nas utworami, wprowadziła na scenę Teatru Wielkiego wodzirejów tegorocznej gali: Grażynę Torbicką i redaktora naczelnego POLITYKI Jerzego Baczyńskiego. Prowadziła nas przez kolejnych sześć kategorii, w których od lat przyznajemy nagrody, by na koniec zatrąbić na cześć laureata Nagrody Specjalnej – Kreatora Kultury. Było to nie lada wyzwanie, w tym roku bowiem mieliśmy zaszczyt przyznać ten mistrzowski tytuł znakomitemu jazzmanowi, wirtuozowi trąbki Tomaszowi Stańce.
Zaczęliśmy od powitania gości ze świata polityki, tym razem reprezentowanego przez kobiety – „pierwsze damy Rzeczpospolitej”: marszałek Sejmu Ewę Kopacz, panią prezydentową Annę Komorowską, prezydent Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz oraz Małgorzatę Kidawę-Błońską, świeżą rzeczniczkę rządu. „To najlepszy dowód na to, że Polska jest kobietą” – podsumowała powitanie Grażyna Torbicka.
Przypominając gościom w teatrze i telewidzom (a tych ostatnich było podczas retransmisji gali w telewizyjnej Dwójce wyjątkowo wielu, mimo nocnej pory oglądało nas niemal półtora miliona osób) zasady przyznawania Paszportów, prowadzący zarazem apelowali. Do mecenasów i sponsorów, licznie zgromadzonych na sali szefów instytucji publicznych i prywatnych firm o spojrzenie życzliwym okiem i wsparcie dla inicjatyw artystycznych posiadaczy tego szczególnego dokumentu. Dołączył się do tego niejako prezydent Bronisław Komorowski, który w specjalnym liście napisał, że Paszporty „pozwalają zobaczyć już teraz, jak jutro będzie wyglądać artystyczna Polska”.
Po ogłoszeniu nazwisk laureatów we wszystkich sześciu kategoriach okazało się, że mają oni pewne cechy wspólne. Jedną z nich jest działanie ponad podziałami: formalnymi, gatunkowymi i państwowymi. Wielu z nich to prawdziwi obywatele świata. Uhonorowani w dziedzinie muzyki poważnej członkowie Apollon Musagète Quartett przybyli do nas z Monachium i Wiednia. Pisarz Ziemowit Szczerek Paszport otrzymał za książkę z reportażami z Ukrainy „Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian”; na stypendiach zagranicznych powstawały także prace laureatki w dziedzinie sztuk wizualnych Anety Grzeszykowskiej. Dla wielu z nich Paszport POLITYKI będzie więc tyleż dokumentem potwierdzającym zdolności do przekraczania granic i dowodem jakości dokonań artystycznych, co zaproszeniem do wizyt w starym kraju.
Naszych tegorocznych laureatów łączy także to, że w swoich dziełach poruszają najważniejsze i najgorętsze tematy debaty publicznej: feminizm, gender, tożsamość seksualną, nowe definiowanie tradycji, rewizje historii, spojrzenie na stosunki polsko-ukraińskie. Także wśród wręczających im Paszporty nie zabrakło twórców, o których dziełach w minionym roku długo i namiętnie dyskutowaliśmy. W sztukach wizualnych Paszportu Anecie Grzeszykowskiej gratulowała Julita Wójcik, autorka cyklicznie podpalanej i odbudowywanej tęczy na pl. Zbawiciela, w teatrze duetowi dramatopisarsko-reżyserskiemu Jolanta Janiczak-Wiktor Rubin nagrodę wręczał Jan Klata, którego prowadzący powitali jako dyrektora Starego Teatru w Krakowie, teraz na uchodźstwie w Warszawie (nawiązując do manifestacji grupki widzów na jego spektaklu „Do Damaszku”, domagających się odwołania go z funkcji). W kategorii filmowej Dawidowi Ogrodnikowi Paszport wręczyła Małgorzata Szumowska, reżyserka robiącego międzynarodową karierę „W imię...”, a w muzyce popularnej – Maria Peszek, piosenkarka, autorka szeroko komentowanej płyty „Jezus Maria Peszek”.
Laureaci dziękowali dziennikarzom i krytykom za wybór i swoim najbliższym za inspirację. Tomasz Stańko dziękował córce Annie, z którą od kilku lat wspólnie pracuje. Dawid Ogrodnik rozbawił salę uwagą: „No, to mam problem, bo podobnie jak pani Grażyna Torbicka w programie »Kocham kino« obstawiałem Agatę Kuleszę”. Janiczak i Rubin dziękowali zespołowi Teatru im. Żeromskiego w Kielcach, z którym zrealizowali spektakl „Caryca Katarzyna”, który przyniósł im nominację do Paszportu i samą nagrodę. Podzielili się też informacją, że najnowszy spektakl, o Mickiewiczu i towiańczykach, wystawią u Jana Klaty w Starym Teatrze. Ziemowit Szczerek na pytanie, czy lubi Polaków (niezbyt miło opisanych w „Przyjdzie Mordor i was zje”), odpowiedział, że tak, ale z rozsądkiem, bo „klękanie przed samym sobą nie ma sensu”. Marcin Masecki odbierał zaś Paszport z batutą w ręku, nie przerywając dyrygowania Orkiestrą Polonezy.
Tym razem nikt z laureatów i laureatek nie wygłosił manifestu, nie apelował, nie demonstrował... Na to będzie miejsce podczas wywiadów z laureatami, które będziemy publikować w kolejnych numerach POLITYKI.
Po godzinnej gali przyszedł czas na bankiet, który jako okazja do spotkania i rozmów ponad podziałami staje się równie ważny jak sama gala. W tym roku w foyer na trzech piętrach Teatru Wielkiego przy przekąskach i szklaneczce Johnnie Walkera bawiło się ponad półtora tysiąca gości.
Wśród nich ludzie kultury i nauki, m.in.: prof. Jerzy Bralczyk, Juliusz Braun, Andrzej Chyra, Paweł Dunin-Wąsowicz, Feliks Falk, Jerzy Gruza, Dorota Kamińska, Mateusz Kościukiewicz, Irena i Jerzy Koźmińscy, Stefan Laudyn, Michał Merczyński, Chris Niedenthal, Marta Nieradkiewicz, Maciej Nowak, Anda Rottenberg, Allan Starski, Małgorzata Walewska, Hanna Wróblewska, Janusz Zaorski.
Przybyli przedstawiciele sponsorów, którym serdecznie dziękujemy za wsparcie: prezes PZU Andrzej Klesyk, Wojciech Wróblewski (PZU), prezes Banku Pekao SA Luigi Lovaglio, wiceprezes Banku Pekao SA Andrzej Kopyrski, prezes PGE Marek Woszczyk, wiceprezesi PGNiG: Jerzy Kurella, Jarosław Bauc i Andrzej Parafianowicz.
Świat biznesu reprezentowali m.in.: wiceprezes firmy ATLAS Jacek Michalak, prezes Citi Banku Sławomir C. Sikora i prezes BRE Banku Cezary Stypułkowski.
Nie zabrakło polityków, z artystami rozmawiali m.in. szef Kancelarii Prezydenta RP Jacek Michałowski, podsekretarze stanu w Kancelarii Prezydenta RP Maciej Klimczak i Jaromir Sokołowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Małgorzata Omilanowska, wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski, szef Klubu Parlamentarnego PO Rafał Grupiński, przewodnicząca sejmowej komisji kultury Iwona Śledzińska-Katarasińska, Andrzej Olechowski.
Nie zawiedli także nasi laureaci z poprzednich lat, przybyli m.in.: Rafael Lewandowski, Wojciech Bąkowski, Dominik Połoński, Katarzyna Kozyra, Jacek Dehnel, Misia Furtak, L.U.C, Michał Witkowski i Maciej Szajkowski.
Wielu z naszych gości mówiło nam, że Paszporty stały się już wielką instytucją publiczną, a gala ich wręczenia – obowiązkowym punktem każdego roku i prawdziwym otwarciem nowego sezonu kulturalnego, że to okazja, aby przekonać się, jak ważna jest kultura. A zarazem szansa bezpośredniego spotkania z twórcami jeszcze młodymi, ale już z wartościowym dorobkiem. Dla laureatów oznacza to większe zaufanie ze strony mecenasów i uwagę mediów.