Co łączy córkę Jerzego Hoffmana i twórców Apple

Do dziś można znaleźć w sieci archiwalne nagranie z ostrzejszej, zakulisowej dyskusji Steve’a Jobsa z jego współpracowniczką Joanną Hoffman. Znana była wtedy w środowisku amerykańskich inżynierów jako jedyna kobieta w pięcioosobowym zespole, który w latach 80. zaczął konstruować pierwszego Macintosha. Nagranie nie jest najlepszej jakości, ale Hoffman w swoich krótkich, przylizanych włosach i wielkich rogowych oprawkach wygląda na ciepłą, spokojną i pewną siebie. Jobs znany był z tego, że potrafił wykorzystywać cudze talenty. Miał słynną metodę motywowania pracowników do zaangażowania w mało realne projekty: brawurą, czarem, uporem i lekkim ustępowaniem ze swojego stanowiska. Mówili o tym reality distortion field. Pole zniekształcania rzeczywistości. Od odcinka serialu „Star Trek”, w którym rasa kosmitów tworzyła nowe światy tylko przy pomocy siły własnych umysłów. Ale w tej utrwalonej na nagraniu rozmowie Hoffman sprowadza Jobsa na ziemię. Zespół Apple co roku przyznawał nagrodę osobie, która najlepiej potrafi się Jobsowi przeciwstawić i przekonać tego legendarnie upartego człowieka do własnych rozwiązań. W ciągu dwóch pierwszych lat pracy w Apple Hoffman zdobyła to trofeum dwa razy. Polska strona Jabłka Relacja Jobs–Hoffman, choć w mało zgodnej z faktami formie, stała się ważną składową wchodzącego właśnie na polskie ekrany filmu Danny’ego Boyle’a „Steve Jobs”, ze scenariuszem napisanym przez Aarona Sorkina. Przed zbudowaniem swoich charakterystycznych, długawych i intensywnych dialogów Sorkin konsultował się z „drugą połową jabłka”, inżynierem Steve’em Wozniakiem, którego pradziadek przypłynął do Stanów z Polski. A związana z projektem aktorka Kate Winslet rozmawiała właśnie z Joanną Hoffman, kolejną osobą w bliskim otoczeniu Jobsa, która miała polskie korzenie: jest córką reżysera Jerzego Hoffmana i zajmującej się niegdyś produkcją filmową Ormianki Marleny Nazarian. Żeby o niej opowiedzieć, trzeba się wplątać w geopolityczno-rodzinne zawiłości, i to na trzech kontynentach. Przykładowo: to wybuch rewolucji islamskiej w Iranie w 1979 r. spowodował, że Hoffmanówna trafiła do Doliny Krzemowej w Kalifornii i w efekcie do firmy Apple. Dziewczyna studiowała wcześniej archeologię na Uniwersytecie w Chicago, w Instytucie Orientalistyki. Miała się udać na wykopaliska na Bliskim Wschodzie. W drodze ze Stanów do Iranu zatrzymała się jednak u rodziny ojca w PRL i właśnie tam zastała ją wiadomość o wybuchu rewolucji – z ostrzeżeniem, żeby do Iranu nie jechała, bo Amerykanie stają się tam właśnie zakładnikami rewolucjonistów. Z przeszłości do przyszłości To był koniec jej przygody z archeologią. Nie była pewna, co robić dalej, więc przyjaciele Hoffman ze studiów licencjackich w Massachusetts Institute of Technology przekonali ją, by przyjechała do Kalifornii, gdzie prężnie rozwijał się przemysł nowych technologii. Została tam wolontariuszką w Xerox PARC, ośrodku badawczym firmy Xerox, gdzie naukowcy oceniali możliwości maszyn i perspektywy komputeryzacji. Hoffman testowała wytrzymałość wymyślanych przez nich wynalazków. W Xerox PARC odbywały się jednocześnie popularne w Dolinie Krzemowej wykłady, na których pojawiali się regularnie także pracownicy Apple, m.in. Jef Raskin, odpowiedzialny za plan budowy pierwszego, prostego w obsłudze, taniego i skierowanego do masowego odbiorcy komputera Macintosh (nazwany został tak na cześć ulubionej odmiany jabłek Raskina). A Raskin kompletował właśnie zespół badawczy, który miał koncentrować uwagę na nowych technologiach. „Po wykładzie w Xerox PARC wdaliśmy się z Raskinem w ostrą dyskusję o tym, jak komputery powinny wyglądać i w jaki sposób mogą polepszyć życie ludzi. I wtedy zaprosił mnie na rozmowę o pracy w Apple” – opowiadała kilka lat temu Hoffman serwisowi CNET. Miała wtedy sporo długów, rok przerwy na Uniwersytecie w Chicago kosztował ją tyle, co cztery lata na MIT, więc perspektywa pierwszego w życiu stałego zajęcia była kusząca. Pojechała pod wskazany przez Raskina adres w Cupertino, niewielkiej miejscowości w Kalifornii, i po krótkiej rozmowie dołączyła do zespołu, w którym wszyscy pozostali pracownicy mieli po 25 lat, prawie zerowe doświadczenie w projektowaniu elektroniki i naiwnie wierzyli, że Macintosh pojawi się na rynku w ciągu roku (miał trafić do odbiorców w styczniu 1981 r., trafił w styczniu 1984 r.). Hoffman, która na MIT miała już z programowaniem trochę do czynienia, koncentrowała się na testowaniu i pracach nad interfejsem użytkownika. Wymyśliła na przykład – nadal umieszczany w lewym dolnym rogu klawiatur Maców – klawisz Command, którego symbolem stał się charakterystyczny węzeł nie węzeł Bowena. Nóż w serce Joanna Hoffman opowiedziała dokładniej o pracy w Apple i w następnej firmie Jobsa (NeXT) podczas tegorocznego spotkania w Make School, placówce edukacyjnej dla startupowców w San Francisco. A później, podczas kampanii promocyjnej „Steve’a Jobsa”, dzięki rozmowom dziennikarzy z grającą ją w filmie aktorką Kate Winslet, Hoffman zaczęła być w amerykańskich mediach przedstawiana (może trochę na wyrost) jako prawa ręka Jobsa, jego godny przeciwnik. Tak naprawdę poznała Jobsa dopiero po dwóch miesiącach pracy w Apple. Choć był już wtedy w radzie nadzorczej dobrze radzącej sobie i zatrudniającej kilkaset osób firmy, nie mógł w niej dla siebie znaleźć miejsca i dlatego zainteresował się małym zespołem budującym pierwszego Maca. Hoffman wspomina, że podczas ich pierwszego spotkania Jobs stwierdził, że będzie jego osobą od marketingu. „Pomyślałam, że to może być coś związanego z reklamowaniem. Mam chodzić na spotkania i kłamać, czym jest produkt, żeby go sprzedać?! Jobs wyjaśnił, że będziemy razem pisać pierwszy plan biznesowy, decydować, kim mają być odbiorcy produktu i jak do nich trafić. Założyłam, że to może być ciekawe” – mówiła w Make School. Pierwsze decyzje marketingowe podejmowała trochę intuicyjnie, nie poprzedzając ich analizą biznesową. Koncentrowali się z Jobsem na rynku międzynarodowym i na tym, żeby komputery trafiły na amerykańskie uczelnie. Ciągle kłócili się o ustalane z handlowcami z zagranicy prognozy sprzedaży. W biografii „Steve Jobs” (na której Sorkin opierał się przy pracy nad scenariuszem filmu) Walter Isaacson odnotowywał, że pochodząca ze wschodnioeuropejskiej rodziny dziewczyna miała siłę woli, ale i gwałtowny temperament. Kiedy odkryła, że Jobs zmienił prognozy na zupełnie, jej zdaniem, nierealistyczne, wściekła zaczęła wspinać się po schodach w kierunku biura przełożonego. Zapowiedziała jego asystentce, że weźmie nóż i wbije go Jobsowi w serce. Doradca prawny projektu Al Eisenstat chciał już interweniować, ale po wymianie zdań Jobs wycofał się z naniesionych zmian. „Pamiętam, jak zazdrościłam Joannie, że potrafiła się postawić, Steve’owi, ja nie miałam jeszcze śmiałości” – wspomina w książce Isaacsona Debi Coleman, która dołączyła do zespołu rok później. „W 1983 r. ja zdobyłam wyróżnienie. Nauczyłam się, że trzeba walczyć o to, w co się wierzy, a Steve to szanował”. Coleman, która była z kolei specjalistką od literatury angielskiej, pokierowała wkrótce zbudowaną w Kalifornii pierwszą fabryką Macintoshów. Gdy komputer trafił w końcu na rynek, nie przyniósł zysków, na jakie Apple liczyła. Ludzie przestali się wtedy pojawiać w pracy, a Jobs – pochłonięty kłótniami z radą nadzorczą – nie mobilizował ich już do szybkiego wypuszczenia na rynek kolejnego Macintosha, który miałby twardy dysk zamiast zainstalowanej w pierwszej wersji niewygodnej dla użytkowników stacji na dyskietki (sprawiła, że nazywany był często beżowym tosterem). Hoffman, po kilku kuriozalnych przesunięciach jej ze stanowiska na stanowisko, odeszła z firmy. Dwa miesiące później został zwolniony Steve Jobs. Była jedną z pierwszych osób, które zaczęły z nim potem budować nową, konkurencyjną dla Apple firmę NeXT. Nie pracowała w niej jednak długo. Jobs wrócił ostatecznie do kierowania Apple, a ona nadal poświęcała uwagę kolejnym startupom. Jednocześnie założyła