Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Nauka

I stanie się ciemność

Zaćmienia miały w historii niebagatelne znaczenie kulturowe i naukowe

Częściowe zaćmienie Słońca nad Kalifornią obserwowane 20 maja 2012 r. Częściowe zaćmienie Słońca nad Kalifornią obserwowane 20 maja 2012 r. jimnista / Flickr CC by 2.0
Wróżono z nich o szczęściu i powodzeniu władców. Używano ich, by manipulować masami. Do dziś nas pasjonują. 20 marca będziemy obserwować częściowe zaćmienie Słońca także w Polsce.
Częściowe zaćmienie Słońca nad Krakowem obserwowane 4 stycznia 2011 r.Michał Łepecki/Agencja Gazeta Częściowe zaćmienie Słońca nad Krakowem obserwowane 4 stycznia 2011 r.

Dzięki obserwacji korony słonecznej podczas zaćmienia w 1868 r. udało się odkryć hel, który na Ziemi występuje śladowo. Jest jednak w kosmosie – przede wszystkim w gwiazdach – drugim po wodorze najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem. 

Także zaćmienie Słońca w 1919 r. pozwoliło astrofizykowi Arthurowi Eddingtonowi potwierdzić główny postulat ogólnej teorii względności Einsteina, który mówi o tym, że masy zakrzywiają przestrzeń. I zakrzywienie to jest w istocie tym, co nazywamy grawitacją. Obserwując zaćmione Słońce i bliskie mu gwiazdy – wówczas widoczne – Eddington zauważył, że zmieniają one położenie w stosunku do czasu, gdy Słońce nie jest blisko.

Słoneczne szczęście

Kulturowo zwykle łączono zaćmienia z ważnymi wydarzeniami, które mają nadejść. Z zaćmień – i możliwości ich przewidzenia – wróżono o szczęściu i powodzeniu władców. Używano też zaćmień do manipulowania masami, co wspaniale opisał Bolesław Prus w swoim „Faraonie”. 

Kiedyś ludzie raczej obawiali się zaćmień, ponieważ nie rozumieli mechanizmów, które je wywołują. Dzisiaj zaćmienia są już czymś dość powszechnym. Czymś, czego nie musimy się obawiać, gdyż nie towarzyszą im żadne niekorzystne zjawiska i wiemy też, że to wydarzenia krótkotrwałe. 

Noc w biały dzień

Podobnie w nauce. Dzisiaj astronomowie nie spodziewają się odkryć podczas zaćmień żadnych większych rewelacji. Dysponują teleskopami, którymi mogą obserwować Słońce bez przerwy. Działają też satelity naukowe dedykowane wyłącznie badaniom Słońca i jego aktywności, np. Solar Dynamic Observatory.

Jednak zaćmienia Słońca przez Księżyc – zwłaszcza te całkowite – wciąż ludzi pasjonują, ponieważ są dobrze widocznym fenomenem działania mechaniki ciał niebieskich w naszym Układzie Słonecznym.

Reklama