Skąd się wzięła moda na picie dużej ilości wody

W warszawskim Ogrodzie Saskim, u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Królewskiej, do cysterny z wodą kranową stale podchodzą spacerowicze. Podobnie jak w wielu innych miastach Polski stołeczne Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji promuje w ten sposób jakość wody, którą dostarcza w swojej sieci. – Można pić bez obaw i bez ograniczeń – kierowca zachęca do podstawiania kubeczków pod krany. Ale namawiać nie musi – to upał przyciąga do miejskiego wodopoju rodziców z dziećmi i starsze osoby. – W domu takiej nie piję, ale tu chętnie skorzystam – mówi pani Wanda i po pierwszym łyku podaje wodę wnukom. – Smaczna. Naprawdę nie trzeba jej gotować? Roman Bugaj, rzecznik prasowy Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, jest najlepszym przykładem, jak wiele zależy od przyzwyczajeń. – Wodę z kranu piję, odkąd poszedłem do szkoły podstawowej na warszawskim Powiślu – wyznaje. – W domu wcześniej nie pozwalali. Smak warszawskiej kranówki po prostu lubię i gotuję ją, wyłącznie kiedy mam ochotę na kawę lub herbatę. W Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego PZH, kierująca Zakładem Higieny Środowiska dr Bożena Krogulska już tak bezwarunkową entuzjastką picia nieprzegotowanej wody z kranu nie jest: – Do jej bezpieczeństwa po opuszczeniu stacji uzdatniania nie można mieć zastrzeżeń. Ale bardzo ważny jest stan instalacji wewnętrznych w budynkach, gdzie może dochodzić do wtórnych zanieczyszczeń. Włodarze polskich miast w ostatnich latach na modernizację oczyszczalni wydali ponad 70 mld zł. Należałoby też jednak sprawdzić u zarządcy każdego budynku, czy we właściwy sposób dba o instalacje wodociągowe. Rzadko kto się tym interesuje. Dlatego w konkurencyjnej walce pomiędzy przedsiębiorstwami wodociągowymi i producentami wód butelkowych argumenty żadnej ze stron nie są w pełni prawdziwe. Kranówka przepływająca przez skorodowane lub zanieczyszczone rury będzie gorszej jakości niż butelkowa woda źródlana, a ta z butelki – nieodpowiednio przechowywana – może wyrządzić więcej szkód niż wypita z domowego kranu. Dla zdrowia Czy moda na wodę nie została sztucznie wykreowana i nawoływania do jej picia nie są wyłącznie chwytem marketingowym? Jasne – woda gasi pragnienie, ale w jej promowaniu pojawiają się wątki lecznicze, jakby od bezbarwnej cieczy zależeć miało nasze zdrowie, a nawet życie. – To wcale nie jest przesada – oświadcza dr Ewa Rychlik z Zakładu Żywienia i Dietetyki Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Konsekwencje zdrowotne, do których może prowadzić odwodnienie, to długa lista. – Są na niej bóle i zawroty głowy, zaburzenia elektrolitowe prowadzące do zakłóceń w pracy serca i nerek, zmiany ciśnienia krwi, zaparcia – wymienia dr Rychlik. Nasz organizm w 60 proc. składa się z wody, codziennie – w wyniku spalania tłuszczów, węglowodanów i białek – jest w stanie sam wytworzyć pełną szklankę. Ale to za mało, by wyrównać straty. Dlatego pić trzeba – to warunek bezwzględny. Pytanie tylko: ile? – Zapotrzebowanie dorosłego mężczyzny na wodę to 2,5 litra dziennie, u kobiet – 2 litry – mówi Ewa Rychlik. Zastrzegając, że nie znaczy to, iż każdy musi wypijać dwie litrowe butelki! Wytyczne ekspertów odnoszą się do wszystkich płynów, które trafiają do organizmu (poza alkoholem). A więc to woda wypijana w herbacie, kawie, mleku, a także zawarta nawet w artykułach spożywczych. Najwięcej mają jej warzywa i owoce: ogórki – 96 proc., pomidory – 95 proc., kapusta – 90 proc. Ale również ser twarogowy to 72 proc. wody, gouda – 45 proc., a chleb – 35 proc. – Nikt na co dzień nie zlicza tych wartości, więc w zaleceniach upraszczamy sprawę: dorośli powinni wypijać dziennie co najmniej 1,5 litra wody i innych napojów – podsumowuje dr Rychlik. Co najmniej – to słowo kluczowe, gdyż odstępstw od reguły jest całkiem sporo. Już sama dieta, do której jesteśmy na co dzień przyzwyczajeni, reguluje zapotrzebowanie na płyny. Jeśli jest wysokoenergetyczna, trzeba pić więcej. Również posiłki bogate w białka i błonnik, który zwiększa utratę wody przez przewód pokarmowy, podwyższają ten limit. Amatorzy kawy na razie muszą się pogodzić z tym, że nauka nie potrafi jednoznacznie określić wpływu kofeiny na tzw. diurezę, czyli utratę wody z moczem – jedne doniesienia mówią o tym, że espresso lub americano zmniejszają wchłanianie wody w nerkach (co byłoby wskazówką, że należy pić więcej, by zniwelować ten deficyt), ale inne badania tego nie potwierdzają. Prawdopodobnie kofeina zwiększa diurezę tylko krótko po wypiciu filiżanki kawy i pozostaje bez wpływu na wydalanie moczu w ciągu całego dnia. Na pewno zapotrzebowanie na wodę zwiększa upał, przebywanie na dużych wysokościach oraz aktywność fizyczna. Amatorzy biegania muszą jednak pamiętać, aby nie pić w trakcie wielogodzinnego wysiłku zbyt dużo płynów, a zwłaszcza czystej wody. W 2002 r. podczas maratonu w Bostonie 28-letnia biegaczka zmarła na 32. kilometrze, co przypisano poważnym zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej. W jej krwi stwierdzono po śmierci zabójczo niski poziom sodu, ponieważ podczas biegu wlała w siebie zbyt dużo wody (w myśl zaleceń: pić jak najwięcej). Nadmiar wody rozcieńczył krew, woda drogą osmozy wchłonęła się do komórek, także w mózgu – doprowadziło to do jego obrzęku, a w konsekwencji ucisku na ośrodki zawiadujące pracą serca i oddychaniem. Początkujący biegacze, jeśli zaprawa nie przekracza godziny, nie powinni bać się ryzyka odwodnienia. Organizm nie zdąży w takim czasie utracić elektrolitów, więc w zasadzie nie ma potrzeby ich uzupełniać na bieżąco. Jeśli ktoś zamierza przebiec maraton i intensywnie trenuje, na dwie godziny przed startem powinien wypić pół litra wody (niegazowanej!), lekkiej herbaty, płynu izotonicznego. Tuż przed startem – 2–3 łyki. Następnie od ok. 5 kilometra co 15–20 minut – 150–200 ml (czyli niecałą szklankę). Czysta woda to nie najlepszy napój dla biegacza. W każdym razie nie powinien być to napój jedyny. Ponieważ z potem najwięcej tracimy sodu, deficyt tego pierwiastka trzeba uzupełnić. Najlepiej płynami izotonicznymi lub hipotonicznymi, które stanowią ekwiwalent naszych płynów ustrojowych. Niestety, większość z nas nie odróżnia jednych od drugich, tak jak często wodę źródlaną bierze za mineralną. Całą wiedzę czerpiemy z haseł reklamowych, odwołujących się wyłącznie do pozytywnych skojarzeń. A próżno szukać w nich szczegółów umieszczonych małym drukiem na etykietach butelek, które powinny być obowiązkową lekturą przy wyborze wody do picia: ile zawierają mikroelementów, minerałów, jonów... To tablica Mendelejewa jest wyznacznikiem przydatności wód do spożycia. Wody źródlane – wskazane dla niemowląt i małych dzieci; nisko zmineralizowane – dla osób z nadciśnieniem i chorobami nerek; wysoko zmineralizowane – dla ciężko pracujących fizycznie. Typowo lecznicze są wody polecane w uzdrowiskach w szczególnych przypadłościach: np. chorobach dwunastnicy, cukrzycy, zaburzeniach przemiany materii. Choć są dostępne w handlu, nie należy ich beztrosko pić bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, gdyż przedawkowanie niektórych składników może okazać się niebezpieczne. Szczególną ostrożność w piciu wody powinny zachować również osoby z niewydolnością nerek, niewydolnością serca i obrzękami. U zdrowej większości poradę lekarską powinien zastąpić zdrowy rozsądek. Dla przyjemności – Pragnienie nie jest wiarygodnym sygnałem zapotrzebowania organizmu na płyny – podkreśla dr Ewa Rychlik. Zwykle odczuwamy je, kiedy występuje już pewien niedobór wody. Ponadto u osób starszych, chorych, żyjących w stresie, działanie zlokalizowanego w podwzgórzu ośrodka pragnienia może ulegać zaburzeniu. Dlatego powinniśmy pić, zanim poczujemy na to ochotę. – Szczególnie ludzie starsi, którym wydaje się, że nie muszą pić, powinni to robić regularnie. W niewielkich porcjach, ale często – zwraca uwagę ekspertka. Szybko wypity dzban – zwłaszcza wody ubogiej w mikroelementy – spowoduje tylko tyle, że natychmiast trzeba będzie odwiedzić toaletę. Na stopień utraty wody i elektrolitów z potem ma wpływ wiele czynników: temperatura powietrza, siła wiatru, wilgotność, cechy indywidualne (jedni pocą się bardziej, inni mniej). Co ciekawe, osoby sportowo wytrenowane pocą się obficiej (nawet 1,5–2 litry w ciągu godziny), gdyż jest to u nich efekt lepszej termoregulacji organizmu. Powinniśmy więc pić wodę dla zdrowia, ale jej produkcja to biznes jak każdy inny. W dodatku wytwórcy soków i napojów izotonicznych walczą o tych samych konsumentów, posługując się również argumentami zdrowotnymi (soki zawierają witaminy, izotoniki przywracają równowagę płynów w organizmie). A kiedy nasze ciała zostaną już solidnie napojone, rozpoczyna się leczenie duszy. Bo kto powiedział, że wody mineralnej lub nektaru nie należy pić dla zwykłej przyjemności? Ta frajda sprzedaje się tego lata pod hasłem „zachowania młodości ducha” (Tymbark) i „witalności” (Nałęczowianka). Skąd u producenta soków i wody mineralnej takie zainteresowanie psychiką konsumentów? Dorota L