Co przyniesie szczyt klimatyczny ONZ w Bonn

Zmiany klimatyczne są faktem, za który już płacimy słony rachunek. O blisko połowę wzrosła od 2000 r. częstotliwość katastrof spowodowanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Przybyło 125 mln osób narażonych na fale niebezpiecznych upałów, co przekłada się na zmniejszenie produktywności pracy podejmowanej w otwartej przestrzeni o 5,3 proc. Rośnie systematycznie wartość strat materialnych – tylko w 2016 r. rachunek opiewał na 129 mld dol., wylicza prestiżowy magazyn medyczny „The Lancet” i dodaje, że 99 proc. tych szkód w krajach o niskich dochodach nie było ubezpieczonych. „The Lancet” powołał specjalny zespół analityczny odpowiedzialny za monitorowanie wiedzy o konsekwencjach zmian klimatycznych dla stanu zdrowia. W tygodniu poprzedzającym inaugurację szczytu klimatycznego w Bonn (6–17 listopada) ukazał się obszerny raport pokazujący, jak świat mimo dostępnej wiedzy zmarnował ostatnie ćwierćwiecze, czyniąc zbyt mało dla uchronienia się przed coraz bardziej prawdopodobną katastrofą. Bo jeśli nic się nie zmieni, to mamy wszelkie powody prognozować, że XXI w. zakończy się z temperaturą atmosfery wyższą o 2,6–4,8 st. C w stosunku do okresu przedprzemysłowego. A już teraz ze względu na dotychczasowe zmiany (temperatura wzrosła raptem o 1 st. C) o blisko 10 proc. wzrosło zagrożenie rozprzestrzeniania się śmiertelnego wirusa dengi. Brytyjski magazyn zwraca też uwagę, że nie ma sprawiedliwości na tym świecie – konsekwencje zmian klimatycznych najbardziej dotkną mieszkańców państw najbiedniejszych. Rachunek jest prosty Bogaci nie powinni się jednak łudzić, że mogą spać spokojnie. Tegoroczna katastrofa w amerykańskim Houston pokazuje, że nawet największe mocarstwo świata nie jest w stanie skutecznie chronić swoich obywateli przed kaprysami pogody. A to tylko przedsmak. Bo wyższa temperatura oznacza przyspieszone topnienie pokryw lodowych i związany z tym wzrost poziomu mórz. Brytyjski tygodnik „Guardian” we współpracy z naukowcami przeprowadził symulację, z której wynika, że ucierpią miliony mieszkańców nadmorskich metropolii. Zagrożonych jest ponad 5 mln mieszkańców japońskiej Osaki, 3 mln egipskiej Aleksandrii, miliony w Rio de Janeiro, Hadze, Miami, Szanghaju. W sumie jakieś 275 mln osób. Spektakularne wizualizacje tonących metropolii robią wrażenie, nie mniej jednak poruszają chłodne analizy agendy ONZ ds. środowiska. UN Environment również przygotowała raport na szczyt klimatyczny, w którym analizuje tzw. carbon gap, czyli lukę węglową. To różnica między emisjami gazów cieplarnianych, na jakie ludzkość mogłaby sobie pozwolić, by osiągnąć cele określone w porozumieniu paryskim z 2015 r., a rzeczywistością. Tę rzeczywistość tworzą deklaracje redukcji emisji gazów cieplarnianych państw-stron konwencji klimatycznej ONZ, złożone w 2015 r. podczas negocjacji porozumienia. Rachunek jest prosty – nawet jeśli deklaracje zostaną zrealizowane, to i tak zapewnią zaledwie jedną trzecią potrzebnych redukcji, by zatrzymać wzrost temperatury atmosfery na poziomie 2 st. C. W możliwość utrzymania pułapu 1,5 st. C, wskazywanego w Paryżu jako optymalny, nie wierzą już chyba nawet patologiczni optymiści. Bo jego osiągnięcie oznaczałoby konieczność całkowitego zahamowania emisji gazów cieplarnianych na świecie ok. 2050 r. Tymczasem w samych Indiach, które staną się niebawem najludniejszym krajem świata, emisje wzrosły w 2016 r. o 5 proc. O ile bowiem Chiny, największy światowy producent gazów cieplarnianych, ustabilizowały już swoje emisje, o tyle Indie znajdują się na ścieżce wzrostu i budowania podstawowej infrastruktury. Rząd Narendry Modiego obiecuje, że do 2018 r. podłączy do elektryczności każdego mieszkańca Indii. I trudno odmówić mu prawa do realizacji takiego planu, wszak ponad pół miliarda obywateli Indii nie skończyło 25. roku życia, 200 mln osób przeniesie się do 2030 r. ze wsi do miast i większość z nich nie widzi powodu, dlaczego nie mieliby żyć na podobnym choćby poziomie jak sąsiedzi z Chin. Te uzasadnione aspiracje mogą jednak być bardzo kosztowne i dla Indii, i dla świata, o ile ich realizacji służyć będzie rozwój energetyki węglowej. Jeszcze do niedawna wydawałoby się, że indyjski wzrost karmiony będzie węglem i dopiero w 2035 r. gospodarka nasyci się na tyle, by emisje przestały rosnąć. Zaskakująco szybko tanieją jednak technologie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Dla Indii są one bardzo atrakcyjne, bo umożliwiają budowę rozproszonych systemów zasilania. Co także daje szansę na zahamowanie wzrostu produkcji gazów cieplarnianych o dekadę wcześniej, w 2025 r. Nawet jednak taki pozytywny zwrot nie rozwiązuje problemu brakujących dwóch trzecich redukcji wskazywanych w raporcie UN Environment. Tym bardziej że ciągle trwają procesy niejako z innej epoki, podminowujące fundamenty przyszłości. Obecnie buduje się elektrownie węglowe o łącznej mocy 273 gigawatów, kolejne 570 gigawatów jest w planowaniu w Chinach, Indiach, Turcji, Indonezji, Pakistanie, Korei Południowej. Przeciętny czas pracy elektrowni to 40 lat, co w przeliczeniu, jeśli plany zostaną zrealizowane, oznacza emisję 150 gigaton dwutlenku węgla. Tymczasem ludzkości pozostał kredyt tysiąca gigaton, o ile wzrost temperatury ma się zatrzymać na poziomie 2 st. C. Dla optimum 1,5 st. C kredyt wynosi 300 gigaton. Dla pełnej wiedzy warto dodać, że w 2016 r. do atmosfery trafiło 35,8 gigaton dwutlenku węgla (to 70 proc. łącznej emisji gazów cieplarnianych). Czym jest ów kredyt? Najważniejsze gazy cieplarniane to dwutlenek węgla i metan. Pierwszy pochodzi ze spalania paliw kopalnych i produkcji cementu, źródłem drugiego jest głównie rolnictwo (choć ostatnio pojawiło się nowe źródło – rozmarzająca wieczna zmarzlina). Dwutlenek węgla ma jednak to do siebie, że raz wpuszczony do atmosfery cyrkuluje w niej bardzo długo, o ile nie zostanie wychwycony przez roślinność w procesie fotosyntezy lub pochłonięty przez oceany. Problem w tym, że powierzchnia lasów systematycznie maleje, a pojemność oceanów zmniejsza się ze względu na wzrost temperatury wody. Wiedząc to wszystko, można wyliczyć, ile już dwutlenku węgla znalazło się w powietrzu i ile jeszcze można go wprowadzić w zależności od przewidywanych konsekwencji. Wiszący kredyt Węglowy zegar zatem nieubłaganie tyka i niewielką pociechą jest, że od trzech lat łączna emisja gazów cieplarnianych i produkcja dwutlenku węgla ustabilizowały się. Oznacza to bowiem jedynie nieco wolniejsze przejadanie kredytu, w żaden sposób nie stwarza jednak szansy nie tylko na jego spłatę, ale choćby uniknięcie karnych odsetek. By uniknąć bankructwa w przyszłości, potrzebne są szybkie decyzje już dziś. Tych jednak nie należy się spodziewać podczas szczytu klimatycznego w Bonn, bo globalny proces klimatyczny rządzi się swoimi prawami. Konwencja klimatyczna ONZ (UNFCCC – Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu) skupiająca 196 państw oraz dodatkowo Unię Europejską jako oddzielny blok jest największą konwencją Narodów Zjednoczonych. Uczestniczące w niej kraje są suwerenne i porozumienie paryskie z 20