Prof. Agnieszka Pollo o tym, jak wyglądał Wszechświat 7-8 mld lat temu

Rozmowa z prof. Agnieszką Pollo z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Narodowego Centrum Badań Jądrowych o badaniu struktury dawnego Wszechświata.

Vipers Team Mapa ok. 90 tys. galaktyk obserwowanych w ramach programu VIPERS. Ukazany obszar nieba znajduje się w odległości odpowiadającej czasom, gdy Wszechświat miał mniej więcej połowę swojego obecnego wieku. Poszczególne punkty na mapie to galaktyki (czerwone – wypełnione starymi gwiazdami, niebieskie – aktywnie tworzące gwiazdy).

PRZEMEK BERG: – Podobno wiadomo, jak wyglądał Wszechświat 7–8 mld lat temu, gdy był o połowę młodszy niż obecnie?
AGNIESZKA POLLO: – Tak, to prawda. Wiemy, że miał już wtedy strukturę dość podobną do obserwowanej obecnie, o charakterystycznej budowie. Niedawno udało się sporządzić trójwymiarową mapę istotnego fragmentu Wszechświata z okresu, gdy był miliardy lat młodszy. Jest ona nawet przygotowana w formie wideo. Mapa powstała dzięki przeglądowi nieba o nazwie VIPERS, co na polski można przetłumaczyć jako Publiczny Pozagalaktyczny Przegląd Przesunięć ku Czerwieni, realizowany na multispektrografie VIMOS. Przez dziesięć ostatnich lat kierowałam grupą polskich astrofizyków uczestniczących w tym programie wraz z innymi zespołami. Prace prowadziliśmy przy użyciu Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), na pustyni Atakama w Chile. Po ośmiu latach obserwacji zakończyliśmy etap zbierania danych, a nieco ponad rok temu wstępnie opracowane wyniki udostępniliśmy światu, więc kto chce, może z nich korzystać. A my, oczywiście, też nadal je analizujemy.

Jaki był cel tego przeglądu?
Głównym celem było badanie galaktyk i wielkoskalowej struktury Wszechświata sprzed około 7–8 mld lat. Ale z tym zadaniem wiąże się cel równie ważny, który skrótowo określić można jako badanie natury ciemnej energii. Czyli chodzi tu o nową, współczesną odsłonę słynnej einsteinowskiej stałej kosmologicznej. W przeszłości była przez długi czas bagatelizowana, ale odkrycie pod koniec XX w. faktu, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej, pokazało, że trzeba ją jednak brać pod uwagę. Mechanizm przeciwstawiający się grawitacji i rozpychający Wszechświat nazwano umownie ciemną energią.