Wiedza ze złotych palców
Prof. Paweł Valde-Nowak o neandertalczykach i tajemnicach polskich jaskiń
AGNIESZKA KRZEMIŃSKA: – Neandertalczyk stale wzbudza zainteresowanie. Ostatnio Holendrzy i Francuzi stwierdzili, że potrafił krzesać ogień. Dziwi to pana?
PROF. PAWEŁ VALDE-NOWAK: – Czym innym jest podtrzymanie ognia rozpalonego naturalnie, np. na skutek uderzenia pioruna, a czym innym jego krzesanie i to konkretnym narzędziem. Badacze w czasopiśmie naukowym „Scientific Reports” twierdzą, że pięściaki wykonywane we Francji ok. 50 tys. lat temu służyły zarówno jako narzędzia, jak i krzesaki. Nie jest to pozbawione sensu, w końcu liczba palenisk neandertalskich – również i u nas w jaskini w Obłazowej – świadczy, że neandertalczyk umiał obchodzić się z ogniem, a badania poparte są eksperymentami i analizami mikroskopowymi spękań na krawędziach oryginalnych narzędzi oraz ich replik. Pozostaje jednak pytanie – o co krzesano? Drobinki służącego jako zapalniczka pirytu na pięściakach czy jego bryłka znaleziona w obozowisku neandertalskim odpowiedziałyby na to pytanie. Choć oczywiście można zakładać, że po prostu krzesano kamień o kamień, co nie było łatwe, ale możliwe. Faktem jest, że nasz szacunek do neandertalczyków z roku na rok wzrasta.
I coraz bardziej zastanawia, dlaczego wyginęli. Ma pan jakąś hipotezę?
Pomysłów jest tyle, że gdybym chciał być na bieżąco, musiałbym rzucić wszystko i śledzić, co kto wymyślił. Wypowiadać się mogę w dziedzinie, którą się na co dzień zajmuję. I tak według niektórych neandertalczycy przegrali z człowiekiem współczesnym, bo nie radzili sobie z obróbką kamienia tak dobrze jak my. Rzeczywiście, inaczej obrabiali swoje narzędzia, ale były one bardzo funkcjonalne.
Jednak zarzucano im nienadążanie za rozwojem technologicznym.
Dynamika zmian w kulturach neandertalskich nie była duża.