Nauka bada procesy umierania równie uważnie jak zjawiska będące przejawami życia. Jednym z nich jest ważny dla ewolucji proces wymierania gatunków. Zachodzi wówczas, kiedy jakiś gatunek utracił zdolność przetrwania w istniejącym środowisku, przemieszczenia się w inne, korzystniejsze dla niego lub możliwości reprodukcji. Wymieranie umożliwia lepiej przystosowanym gatunkom zajęcie siedlisk, które wcześniej okupował gatunek wymarły, a co za tym idzie – ich ekspansję. W procesie ewolucji sporadycznie, w wyniku katastrof ekologicznych, zdarza się masowe wymieranie, podczas którego ginie wiele gatunków w krótkim czasie.
Zwiększenie śmiertelności, czyli swoiste wymieranie w obrębie jednego gatunku, obserwuje się również w sytuacji, kiedy zaostrza się konkurencja wewnątrzgatunkowa. Zdarza się to na przykład wtedy, kiedy zwiększa się zagęszczenie populacji w jakimś siedlisku i kurczą się dostępne zasoby. Wówczas śmierć każdego kolejnego słabszego osobnika sprzyja tym silniejszym, lepiej przystosowanym, a co za tym idzie, może zwiększać szanse na przetrwanie i rozwój całego gatunku.
Procesy ewolucji są raczej bezduszne i okrutne dla jednostek, choć umożliwiają trwanie i rozwój życia – zjawiska tak mało prawdopodobnego, że nadal zastanawiamy się, czy miało szansę powstać gdzieś jeszcze w bezmiarze kosmosu. Człowiek jednak stworzył kulturę, która umożliwia mu wzniesienie się ponad procesy ewolucji – chroni słabych, chorych i starych przedstawicieli swojego gatunku wbrew prawom ewolucji. Dzisiaj za szaleńca i tyrana uznalibyśmy kogoś, kto próbowałby wzorem dawnych zwolenników eugeniki kształtować system społeczny, opiekę zdrowotną czy edukację wedle prawideł ewolucyjnych.
Reguła Plancka
Wnikliwe analizy pokazują jednak, że nawet w tak z założenia logicznej, precyzyjnej i chłodnej działalności człowieka, jaką jest nauka, procesy wymierania mogą mieć zasadnicze znaczenie dla jej rozwoju, choć niekoniecznie są one identyczne z tymi obserwowanymi w naturze.